Giáo án Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 89-92 - Năm học 2019-2020 - Võ Văn Hóa

Tuần 24
Tiết 89 – 90
 (An – phông – xơ Đô – đê)
1. Tiến trình tổ chức các hoạt động:
 a. ổn định lớp:
 b.Dạy bài mới:
Hoạt động 1: Giới thiệu bài 1p. Lòng yêu nước, tình cảm dân tộc là tình cảm thiêng liêng cao cả. Đặc biệt trong hoàn cảnh đất nước bị kẻ thù chiếm đóng và có ý đồ đồng hóa thì tình yêu đó càng được thể hiện cụ thể ở sự quý trọng, gìn giữ ngôn ngữ của dân tộc mình. Nhất là tiếng nói của dân tộc còn là một sức mạnh, một vũ khí trong cuộc đấu tranh giành lại quyền tự chủ. Bài học hôm nay chúng ta tìm hiểu sẽ thể hiện rất rõ nét tư tưởng ấy.
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH
NỘI DUNG GHI BẢNG
HĐ2: HDHS đọc và tìm hiểu chú thích 9p
I. Giới thiệu văn bản:
? Dựa vào chú thích SGK/54, nêu một số nét chính về tác giả?
è (1840 – 1897)
1. Tác giả:
An-phông-xơ Đô-đê(1840 – 1897), nhà văn Pháp, tác giả của nhiều tập truyện ngắn nổi tiếng
? Câu chuyện được kể diễn ra trong hoàn cảnh, thời gian, địa điểm nào? Hãy giải thích vì sao truyện có tên “Buổi học cuối cùng”?
è Truyện kể về buổi học bằng tiếng P cuối cùng ở lớp học của thầy Ha – men tại một trường làng trong vùng An-dát. Đó là thời kì sau cuộc chiến tranh P – Phổ, nước P thua trận, phải cắt 2 vùng An-dát & Lo-ren ở sát biên giới với Phổ cho nước Phổ. Các trường học ở hai vùng này, theo lệnh của chính quyền Phổ, không được tiếp tục dạy tiếng P è Tg đặt tên truyện là “Buổi học cuối cùng”
2. Tác phẩm: 
- “Buổi học cuối cùng” được viết vào thời điểm hai vùng An-dát và Lo-ren bị cắt cho quân Phổ
Hoạt động 3: HDHS đọc và tìm hiểu nội dung VB. 65p
II. Đọc-hiểu văn bản:
1. Nội dung
? Y/c HS đọc VB.
è HS đọc
? Nv chính trong truyện là ai? Ngoài ra, truyện còn có những nv nào nữa?
è Truyện có 2 nv chính: chú bé Phrăng & thầy giáo Ha-men. Ngoài ra còn có một số nv phụ chỉ xh thoáng qua.
? Truyện được kể theo lời của nhân vật nào? Thuộc ngôi thứ mấy? 
è Được kể theo lời của Phrăng, thuộc ngôi thứ nhất.
a. Nhân vật Phrăng:
? Cậu bé Phrăng có thái độ, suy nghĩ ntn ở lúc đầu trong việc học tiếng Pháp? Vì sao cậu có thái độ đó?
è HS trả lời
@. Lúc đầu: đi học trể, muốn trốn học và rong chơi ngoài đồng ruộng
? Trên đường đến trường, chú bé Phrăng đã thấy có gì khác lạ trên đường, quang cảnh ở trường và không khí trong lớp học? Những điều đó báo hiệu việc gì đã xảy ra?
è Trên đường đến trường, quang cảnh ở trường yên tĩnh, trang nghiêm khác ngày thường. Báo hiệu về một cái gì nghiêm trọng, khác thường của ngày hôm ấy và buổi học ấy.
@. Buổi học cuối cùng:
Bình thường
Buổi học cuối
Tiếng ồn ào như vỡ chợ tiếng mọi người vừa đồng thanh tiếng chiếc thước kẻ to tướng
Mọi người đều bình lặng y như một buổi sáng chủ nhật
à Không khí khác lạ
? Hãy phân tích tâm trạng của chú bé Phrăng trong buổi học cuối cùng đó? Thái độ của Phrăng đối với việc học tiếng P đã thay đổi ntn? Nhờ vào đâu mà chú đã có sự thay đổi về thái độ đó?
è Tôi hơi hoàn hồn à ngạc nhiên à chóang váng à tự giận mình à chăm chú nghe giảng à sẽ nhớ mãi buổi học cuối cùng này
è Trong buổi học cuối cùng cậu đã hiểu được giá trị, ý nghĩa của tiếng nói dân tộc; biết được yêu tiếng nói dân tộc là một biểu hiện của lòng yêu nước
è Sự thay đổi về thái độ, tình cảnh, ý nghĩ của Phrăng: ham chơi, lười và ngại học tiếng P à biết yêu quý và ham thích học tốt tiếng P.
b. Thầy Ha-men:
? Nv thầy Ha-men đã được miêu tả ntn về trang phục, thái độ đối với các HS nói chung và với cậu bé Phrăng nói riêng?
è HS trả lời
- Nghiêm khắc nhưng mẫu mực
@. Trang phục: mặc chiếc áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục, diềm lad sen gấp nếp mịn và đội cái mũ toàn bằng lụa đen thêu 
@. Thái độ: giọng dịu dàng, trang trọng
? Hãy tìm những chi tiết miêu tả hành động, cử chỉ thái độ của thầy trong buổi học?
è HS trả lời
@. Hành động:
+ Trong buổi học:
- Nói tiếng P à đọc bài học à kiên nhẫn giảng giải à chuẩn bị những tờ mẫu mới tinh, viết bảng “chữ rông” thật đẹp
- Đứng lặng im trên bục và đăm đăm nhìn à vẫn đủ can đảm dạy hết buổi
? Từ những chi tiết trên, em có cảm nhận ntn về không khí của buổi học ngày hôm đó?
è Buổi học đầy tính trang trọng, thiêng liêng
è Buổi học đầy tính trang trọng, thiêng liêng
? Hãy chỉ ra các chi tiết miêu tả hành động của thầy Ha-men trong cuối buổi học?
è Đứng trên bục, người tái nhợt, đầu dựa vào tường 
+ Cuối buổi học:
- Đứng trên bục, người tái nhợt à nghẹn ngào à cầm phấn và dằn mạnh hết sức cố viết thật to
- Đứng đó, đầu dựa vào tường, và chẳng nói, giơ tay ra hiệu
? Theo em, vì sao thầy lại có những cử chỉ, hành động đó? Điều này có ý nghĩa gì và tạo ra những tác động, ảnh hưởng gì đối với mọi người?
è HS trả lời 
è Lòng yêu nước, trân trọng tiếng Pà trong buổi học cuối cùng, thầy truyền đến HS tình yêu tiếng Pháp – một biểu hiện của tình yêu Tổ Quốc à khơi dậy tình yêu nước ở mọi người trong hoàn cảnh quê hương bị nước ngoài chiếm đóng
? Nêu nghệ thuật của truyện?
è HS trả lời 
2. Nghệ thuật
- Kể chuyện bằng ngôi thứ nhất
- Xây dựng tình huống truyện độc đáo
- Miêu tả tâm lí nhân vật qua tâm trạng, suy nghĩ, ngoại hình
- Ngôn ngữ tự nhiên, sử dụng câu văn biểu cảm, từ cảm thán và các hình ảnh so sánh
? Qua việc tìm hiểu VB, hãy rút ra ý nghĩa văn bản?
è HS trả lời 
3. Ý nghĩa
- Tiếng nói là một giá trị văn hóa cao quý của dân tộc, yêu tiếng nói là yêu văn hóa dân tộc. Tình yêu tiếng nói dân tộc là một biểu hiện cụ thể của lòng yêu nước. Sức mạnh của tiếng nói dân tộc là sức mạnh của văn hóa, không một thế lực nào có thể thủ tiêu. Tự do của một dân tộc gắn liền với việc giữ gìn và phát triển tiếng nói dân tộc mình
- VB cho thấy tác giả là một người yêu nước, yêu độc lập tự do, am hiểu sâu sắc về tiếng mẹ đẻ
Hoạt động 4: HDHS tổng kết 5p
III. Ý nghĩa văn bản:
? Trong truyện, thầy Ha-men có nói “Khi một dân tộc lao tù”, em hiểu ntn và có suy nghĩ gì về lời nói ấy? Qua đó chỉ ra ý nghĩa sâu sắc của việc biểu hiện lòng yêu nước trong truyện ngắn này?
è Nêu bật giá trị thiêng liêng và sức mạnh to lớn của tiếng nói dân tộc trong cuộc đấu tranh giành độc lập 
à Phải biết yêu quý, giữ gìn và học tập để nắm vững tiếng nói của dân tộc mình, nhất là khi đất nước rơi vào vòng nô lệ, bởi tiếng nói không chỉ là tài sản quý báu của dân tộc mà còn là phương tiện quan trọng để đấu tranh giành lại độc lập, tự do.
@ Ghi nhớ SGK/55
2.HDHS Củng cố, luyện tập: 2p
 - Nêu vài nét về tác giả, tác phẩm.
 - Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản.
3. HDHS tự học ở nhà: 3p
 * Tự học - Đọc kĩ truyện, nhớ những sự việc chính, kể tóm tắt được truyện
 - Sưu tầm những bài văn, thơ bàn về vai trò của tiếng nói dân tộc
 - Học thuộc lòng ý nghĩa, nghệ thuật, ghi nhớ
 * Soạn bài: 
 - “Nhân hóa”
Œ Nhân hóa là gì?
 Các kiểu nhân hóa
Ž Luyện tâp: làm BT1, 2, 3, 4
 - “Phương pháp tả người”
Œ Phương pháp viết một đoạn văn, bài văn tả người
 Luyện tập: Làm BT 1, 3, 3
Tuần 24
Tiết 91 NHÂN HÓA
1. Tiến trình tổ chức các hoạt động:
 a.ổn định lớp:
b.Dạy bài mới:
Hoạt động 1: Giới thiệu bài 1p. Trong văn miêu tả, ngoài việc sử dụng phép so sánh để giúp cho việc miêu tả sự vật, sự việc được cụ thể, sinh động thì bên cạnh đó người ta còn sử dụng phép nhân hóa. Vậy nhân hóa là gì? Nhân hóa có tác dụng gì thì tiết học hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH
NỘI DUNG GHI BẢNG
Hoạt động 2: HDHS tìm hiểu thế nào là phép nhân hóa 10p
I. Nhân hóa là gì?
? Y/c HS đọc VD1/56 (bảng phụ)
è HS đọc
VD: SGK/56
? Bầu trời được gọi bằng gì?
q Ông thường dùng để gọi người, nay được dùng để gọi trời. Cách nói như vậy làm cho trời trở nên gần gũi với người
Các hoạt động “mặc áo giáp”; “ra trận” là các hoạt động của con người nay dùng để miêu tả bầu trời trước cơn mưa è tăng tính biểu cảm của câu thơ, làm cho quang cảnh trước cơn mưa sống động hơn
Ngoài ra, còn dùng các từ ngữ “múa gươm” để tả cây mía; “hành quân” để tả kiến
è Ông
Ông trời
Mặc áo giáp đen
Ra trận
Muôn nghìn cây mía
Múa gươm
Kiến
Hành quân 
Đầy đường
KL: Những cách dùng như vậy được gl nhân hóa (biến các sv không phải là người trở nên các đặc điểm, t/c, hoạt động, như con người)
è Nhân hóa
? So với cách diễn đạt sau, cách miêu tả sv, ht ở khổ thơ trên hay hơn ở chỗ nào?
è Làm cho các sv, sv được miêu tả gần gũi hơn với con người
Ø Nhân hóa có tính hình ảnh, làm cho các sv, sv được miêu tả gần gũi hơn với con người
? Vậy, nhân hóa là gì? Nhân hóa có tác dụng gì?
è HS đọc ghi nhớ S/57
@ Ghi nhớ S/57
Hoạt động 3: HDHS tìm hiểu các kiểu nhân hóa 9p
II. Các kiểu nhân hóa:
? Y/c HS đọc VD1/57 (bảng phụ)
è HS đọc
VD: SGK/57
? Những sv nào được nhân hóa?
è a. Miệng, tai, mắt, chân, tay
b. Tre
c. Trâu
a. Miệng, tai, mắt, chân, tay
b. Tre
c. Trâu
? Dựa vào các từ in đậm, cho biết mỗi sự vật được nhân hóa bằng cách nào?
è Câu a: Dùng từ ngữ vốn gọi người để gọi sự vật
Câu b: Dùng từ ngữ vốn chỉ hoạt động, tính chất của người để chỉ hoạt động, tính chất của vật
Câu c: Trò chuyện, xưng hô với vật như với người
? Vậy, có mấy kiểu nhân hóa thường gặp?
è HS đọc ghi nhớ S/58
@ Ghi nhớ S/58
? Nhân hóa có tác dụng gì ?
è HS trả lời
- Tác dụng của phép nhân hóa: làm cho lời thơ, lời văn có tính biểu cảm cao
Hoạt động 4: HDHS phần luyện tập 20p
III. Luyện tập:
? Y/c HS đọc và làm BT1/58?
è HS đọc và làm
BT1: Nhân hóa
- Đông vui, tíu tít, bận rộn (Dùng những từ vốn chỉ hoạt động, tính chất của người để chỉ hoạt động, tính chất của vật)
- Mẹ, con, anh, em (Dùng những từ vốn gọi người để gọi vật)
è Tác dụng: làm cho quang cảnh bến cảng được miêu tả sống động hơn, người đọc dễ hình dung được cảnh nhộn nhịp, bận rộn của các phương tiện có trên cảng
? Y/c HS đọc và làm BT2/58?
è HS đọc và làm
BT2: 
Đoạn 1
Đoạn 2
Đông vui
Rất nhiều tàu xe
Tàu mẹ, tàu con
Tàu lớn, tàu bé
Xe anh, xe em
Xe to, xe nhỏ
Tíu tít nhận hàng về và chở hàng ra
Nhận hàng về và chở hàng ra
Bận rộn
Hoạt động liên tục
Đoạn 1: sử dụng nhiều phép nhân hóa, nhờ vậy mà sinh động và gợi cảm hơn
? Y/c HS đọc và làm BT3/58?
è HS đọc và làm
BT3:
Cách 1
Cách 2
Trong họ hàng nhà chổi
Trong các loại chổi
Cô bé Chổi Rơm
Chổi rơm
Xinh xắn nhất
Đẹp nhất
Có chiếc váy vàng óng
Tết bằng rơm nếp vàng
Áo của cô
Tay chổi
Cuốn từng vòng quanh người, trông cứ như áo len vậy
Quấn quanh thành cuộn
è Cách 1 có tính biểu cảm hơn, chổi rơm trở nên gần với con người, sống động hơn
? Y/c HS đặt câu có sử dụng phép nhân hóa?
è HS trả lời
BT thểm:
* Đặt câu có sử dụng phép nhân hóa:
- Lá ơi hãy kể chuyện cuộc đời của bạn cho tôi nghe đi
- Là trả lời: Bình thường lắm chẳng có gì đáng kể đâu
? Y/c HS lần lượt đọc BT 4 & BT5 SGK 
GV hướng dẫn HS về nhà làm
è HS đọc
BT 4 & 5 (về nhà)
2.HDHS Củng cố,luyện tập: 2p
 - Thế nào là nhân hóa. Nêu ví dụ.
 - Nêu các kiểu nhân hóa.
 - Học sinh trả lời. GV kết luận .
3. HDHS học bài và tự học ở nhà:3p
 * Tự học - Nhớ khái niệm nhân hóa
 - Viết đoạn văn miêu tả có sử dụng phép nhân hóa
 - Nhớ các kiểu nhân hóa 
 - Xem lại các BT giải trên lớp và làm BT 4,5
* Soạn bài: “Đêm nay Bác không ngủ”
 Œ Đọc VB & chú thích
  Hình tượng BH trong bài thơ được miêu tả qua con mắt và cảm nghĩ của ai? Cách miêu tả đó có tác dụng gì đ/v thể hiện tâm hồn cao đẹp của BH & tấm lòng của anh bộ đội đ/v lãnh tụ?
 Ž Hãy so sánh tâm trạng và cảm nghĩ của anh đội viên đ/v BH trong hai lần đó
  Bài thơ cho chúng ta thấy được điều gì ở BH & người chiến sĩ.
Tuần 24
Tiết 92
PHƯƠNG PHÁP TẢ NGƯỜI 
1. Tiến trình tổ chức các hoạt động:
 a. ổn định lớp
 b.Dạy bài mới:
Hoạt động 1: Giới thiệu bài 1p. Ở những tiết trước, các em đã làm quen với văn miêu tả đó là phương pháp tả cảnh. Tiết học hôm nay các em tiếp tục học văn miêu tả: đó là tả người. Vậy phương pháp tả người chúng ta phải quan sát, lựa chọn những chi tiết nào nổi bật và sắp xếp theo một trình tự hợp lí như thế nào? Bài học hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH
NỘI DUNG GHI BẢNG
Hoạt động 2: HDHS tìm hiểu phương pháp viết một đoạn văn, bài văn tả người 14p
I. Phương pháp viết một đoạn văn, bài văn tả người:
? Y/c HS đọc các đoạn văn S/59 - 60
è HS đọc
? Đoạn văn 1 miêu tả về nhân vật nào?
è Hình ảnh dượng Hương Thư
k Đoạn 1: Hình ảnh dượng Hương Thư
? Hãy chỉ ra các chi tiết miêu tả hình ảnh nhân vật dượng Hương Thư?
è HS trả lời
 - Như một pho tượng đồng đúc
- Các bắp thịt cuồn cuộn
- Hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa, ghì trên ngọn sào như một hiệp sĩ
? Em có nhận xét gì về hình ảnh nhân vật được miêu tả này?
è Mạnh mẽ, oai phong, hùng dũng
è Mạnh mẽ, oai phong, hùng dũng
? Làm tương tự như đoạn 1
k Đoạn 2: Hình ảnh Cai Tứ
- Thấp và gầy tuổi độ 45, 50
- Mặt vuông nhưng hai má hóp lại
- Cặp lông mày lổm chổm trên gò xương, lấp lánh đôi mắt gian hùng
- Mũi gồ sống mương
- Bộ râu mép cố giấu giếm, đậy điện mồm toe toét tối om như 
- Đỏm mang mấy chiếc răng vàng bợm của
è Xương xẩu, xấu xí, gian tham
? Trong 2 đoạn văn trên, đoạn nào tập trung khắc họa chân dung nv, đoạn nào tả con người với công việc?
è HS trả lời
? Y/c lựa chọn chi tiết và hình ảnh ở mỗi loại có khác nhau không?
è Có. Tả chân dung thường gắn với các hình ảnh tĩnh, dùng nhiều dtừ, ttừ, Còn tả người gắn với hành động nên thường dùng nhiều đtừ, ttừ, 
? Em có nx gì về trình tự miêu tả trong đoạn 2?
è HS trả lời
k Đoạn 3: Hai người trong keo vật
? Thử chỉ ra 3 phần chính có trong đoạn văn? Nêu nội dung chính của mỗi phần?
è HS trả lời
- Phần mở đầu (MB): “Từ đầu nổi lên ầm ầm” à Giới thiệu chung về quang cảnh nơi diễn ra keo vật
- Phần tiếp theo (TB): “Ngay nhịp trống đầu ngang bụng vậy” à Miêu tả chi tiết keo vật
- Đoạn kết (KB): Còn lại à Nêu cảm nghĩ về keo vật
? Nếu phải đặt tên cho bài văn này, em sẽ đặt tên là gì? Vì sao?
è Hai người trong keo vật
? Vậy, muốn tả người cần chú ý điều gì? Bố cục bài văn tả người có mấy phần?
è HS đọc ghi nhớ SGK/61
@ Ghi nhớ SGK/61
Hoạt động 3: HDHS phần luyện tập 20p
II. Luyện tập:
? Y/c HS đọc BT1/62
è HS đọc
BT1:
? Miêu tả em bé chừng 4 – 5 tuổi?
è HS trả lời
Miêu tả em bé chừng 4 – 5 tuổi
- Ngoại hình: cao khoảng , khuôn mặt bụ bẫm, nước da trắng hồng, 
- Cử chỉ, hành động: hiếu động, nghịch ngợm, 
- Lời nói: hồn nhiên, ngây thơ, hay hỏi, 
Trình tự miêu tả: từ ngoại hình à cử chỉ, hành động, lời nói, (từ ngoài vào trong)
? Miêu tả cụ già cao tuổi?
è - Ngoại hình: Cao ,Khuôn mặt nhiều nếp nhăn, nước da đỏ có pha chấm đồi mồi, răng rụng, cười móm mém, tóc bạc như cước, 
- Cử chỉ, hành động: chậm chạp, từ tốn, 
- Lời nói: ôn tồn, chậm rãi, 
? Cô giáo của em đang say sưa giảng bài trên lớp?
è - Ngoại hình: cao , khuôn mặt hiền hậu, nước da trắng, tóc 
- Cử chỉ, hành động: nhanh nhẹn, hoạt bát, quan tâm từng HS 
- Lời nói: dịu dàng, ấm áp, 
BT 2: Dàn ý tả em bé chừng 4 – 5 tuổi
? Y/c HS đọc và làm BT2/62
è HS đọc và làm
@ MB: Giới thiệu em bé
@ TB: 
- Ngoại hình: cao khoảng , khuôn mặt bụ bẫm, nước da trắng hồng, tay chân no tròn và cụt ngủn, đầu chỉ lưa thưa một lớp tóc nhuyễn, mắt long lanh đen như hai hột nhãn 
- Cử chỉ, hành động: hiếu động, nghịch ngợm, 
- Lời nói: hồn nhiên, ngây thơ, hay hỏi, 
@ KB: Cảm nghĩ về em bé
? Y/c HS đọc và làm BT3/62
è HS đọc và làm
BT3:
“Đồng tụ” & “tượng hai ông tướng Đá Rãi”
2. HDHS củng cố, luyện tập: 2p
Nêu lại ghi nhớ SGK 
3. HDHS tự học ở nhà: 3p
 *Tự học 
 - Nhớ các bước cơ bản khi làm bài văn tả người
 - Nhớ dàn ý đại cương của bài văn tả người
 - Viết một đoạn hoăc một bài văn tả người có sử dụng phép so sánh.
 * Soạn bài: “Đêm nay Bác không ngủ”
 Œ Đọc VB & chú thích
  Hình tượng BH trong bài thơ được miêu tả qua con mắt và cảm nghĩ của ai? Cách miêu tả đó có tác dụng gì đ/v thể hiện tâm hồn cao đẹp của BH & tấm lòng của anh bộ đội đ/v lãnh tụ?
 Ž Hãy so sánh tâm trạng và cảm nghĩ của anh đội viên đ/v BH trong hai lần đó
  Bài thơ cho chúng ta thấy được điều gì ở BH & người chiến sĩ.