Giáo án Ngữ văn Lớp 6 - Tuần 20 - Năm học 2020-2021 - Trương Văn Mỹ

Ngày soạn: 24/01/2021 - Ngày giảng: 25/01/2021
PPCT TIẾT 77,78 – BÀI: QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ
A. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: 
- Thấy được vai trò và tác dụng của quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả.
- Mối quan hệ trực tiếp của quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả.
2. Năng lực :
- Năng lực chung: Năng tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực nhận thức, tư duy logic.
- Năng lực chuyên biệt: năng lực sử dụng ngôn ngữ, sử dụng Tiếng Việt, nhận diện và vận dụng được những thao tác cơ bản: quan sát, tưởng tượng, so sánh, nhận xét trong đọc và viết văn miêu tả.
 3. Phẩm chất: Nhận diện và vận dụng được thao tác cơ bản trên trong đọc và viết văn miêu tả.
B. CHUẨN BỊ:
- Giáo viên:
+ Soạn bài
+ Đọc sách giáo viên và sách bài soạn.
- Học sinh:
+ Soạn bài
+ Bảng phụ
C. CÁC BƯỚC LÊN LỚP:
1. Ổn định tổ chức.
2. Kiểmtra bài cũ:
- Để viết được bài văn miêu tả hay, người viết cần phải có một số năng lực gì?
Trả lời: Quan sát.
- Em có hiểu các khái niệm này không?
3. Bài mới
Từ câu hỏi kiểm tra bài cũ, GV dẫn vào bài
Hoạt động của thầy
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: Vai trò và tác dụng của quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả.
I. QUAN SÁT TƯỞMG TƯỢNG SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ:
- Gọi HS đọc đoạn văn
- Ba đoạn văn trên người viết tả gì?
- Điểm nổi bật của đối tượng miêu tả là gì và được thể qua những từ ngữ hình ảnh nào?
- Để tả được như trên người viết cần có được những năng lực gì?
- Tìm những câu văn có sự liên tưởng so sánh trong mỗi đoạn?
- Sự liên tưởng và so sánh ấy có gì đặc sắc?
* GV cho HS đọc bài 3
- Em hãy so sánh với đoạn nguyên văn ở trên để chỉ ra đoạn này đã bỏ đi những chữ gì? Những chữ bị bỏ đi đã làm ảnh hưởng đến đoạn văn miêu tả này như thế nào?
- Quan sát, tưởng tượng , so sánh và nhận xét có vai trò tác dụng gì trong văn miêu tả?
1. Tìm hiểu ví dụ: (SGK - 27 -28)
* Đoạn 1: 
-Tả chàng Dế Choắt gầy ốm, đáng thương.
- Thể hiện qua các từ ngữ:, hình ảnh: Gầy gò, lêu nghêu, bè bè, nặng nề, ngẩn ngẩn ngơ ngơ...
* Đoạn 2:
 - Tả cảnh đẹp thơ mộng và hùng vĩ của sông nước Cà Mau - Năm Căn.
- Các từ ngữ, hình ảnh thể hiện: giăng chi chít như mạng nhện, trời xanh, nước xanh, rừng xanh,rì rào bất tận, mênh mông, ầm ầm như thác...
* Đoạn 3: 
- Tả cảnh mùa xuân đẹp, vui, náo nức như ngày hội. 
- Các từ ngữ, hình ảnh thể hiện:
Chim ríu rít, cây gạo, táp đèn khổng lồ, ngàn hoa lửangàn búp nõn, nến trong xanh...
- Các năng lực cần thiết: quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét ..cần sâu sắc, dồi dào, tinh tế.
- Các câu văn có sự liên tưởng, tưởng tượng so sánh và nhận xét:
+ Như gã nghiện thuốc phiện
+ Như mạng nhện, như thác, như người ếch, như dãy trường thành vô tận...
- Như tháp đèn, như ngọn lửa, như nến xanh.
- Các hình ảnh so sánh, tưởng tượng, liên tưởng trên nhìn chung đều rất đặc sắc vì nó thể hiện đúng, rõ hơn, cụ thể hơnvề đối tượng và gây bất ngờ, lí thú cho người đọc.
* Tất cả những chữ bị bỏ đi đều là những động từ, tính từ, những so sánh, liên tưởng và tưởng tượng làm cho đoạn văn trở nên chung chung và khô khan.
2. Ghi nhớ : (SGK - tr280
* Tiết 2:
Hoạt động 2: 
II. LUYỆN TẬP:
- GV hướng dẫn HS làm bài tập
1 Bài 1:
a. Những chữ cần điền: 
+ Gương bầu dục
+ Uốn, cong cong
+ Cổ kính
+ xám xịt
+ Xanh um
b. Tác giả lựa chọn những hình ảnh đặc sắc: Cầu son bắc từ bờ ra đền, tháp giữa hồ...
Bài 2: Những hình ảnh tiêunbiểu và đặc sắc:
- Rung rinh, bóng mỡ
- Đầu to, nổi từng tảng
- Răng đen nhánh, nhai ngoàm ngoạp,
- Trịnh trọng, khoan thai vút râu và lấy làm hãnh diện lắm.
- Râu dài, rất hùng dũng.
Bài 4: Tả quang cảnh buổi sáng trên quê hương em, em sẽ liên tưởng và so sánh:
- Mặt trời ( mâm lửa, mâm vàng, quạ đen, khách lạ...)
-Bầu trời (Lồng bàn khổng lồ, nửa quả cầu xanh...)
- hàng cây (hàng quân, tường thành)
- Núi đồi (bát úp, cua kềnh)
-Những ngôi nhà (Viên gạch, bao diêm, trạm gác...)
5. Tả dòng sông hay hồ nước quê hương em bằng một đoạn văn ngắn.
4. Củng cố :
Nhắc lại nội dung cơ bản của bài học.
5 Hướng dẫn học tập:
 - Học bài, thuộc ghi nhớ.
 - Hoàn thiện bài tập trong SGK
 - Soạn bài: Sông nước Cà Mau.
Ngày soạn: 27/01/2021 - Ngày giảng: 28/ 01/2021
PPCT TIẾT 79, 80 – BÀI: SÔNG NƯỚC CÀ MAU
(ĐOÀN GIỎI)
A. MỤC TIÊU : 
1. Kiến thức: 
- Cảm nhận được sự phong phú và độc đáo của thiên nhiên vùng sông nước Cà Mau.
- Sơ giản về tác giả và tác phẩm Đất rừng phương Nam
- Tác dụng của một số nghệ thuật được sử dụng trong đoạn trích.
2. Năng lực :
- Năng lực chung: Năng tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực nhận thức, tư duy logic.
- Năng lực chuyên biệt: năng lực sử dụng ngôn ngữ, sử dụng Tiếng Việt, đọc hiểu văn bản, cảm thụ văn học, cảm thụ thẩm mĩ.
3. Phẩm chất :
- Yêu thiên nhiên, quý trọng sự đa dạng và trù phú của đất trời quê hương.
B. CHUẨN BỊ:
- Giáo viên:
+ Soạn bài
+ Đọc sách giáo viên và sách bài soạn.
- Học sinh:
+ Soạn bài
+ Bảng phụ hoạt động nhóm
C. CÁC BƯỚC LÊN LỚP:
1. Ổn định tổ chức.
2. Kiểm tra bài cũ:
1. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn là gì? Em suy nghĩ gì về câu nói cuối cùng của DC?
3. Bài mới
- GV: Chỉ trên bản đồ vị trí địa lí của Cà mau
Đây là vùng đất tận cùng của TQ. Hôm nay chúng ta sẽ đến với vùng dất đó qua văn bản Sông. nước Cà Mau.
Hoạt động của thầy
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: 
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG:
- Nêu những hiểu biết của em về tác giả? tác phẩm?
* GV: giới thiệu chân dung nhà văn Đoàn Giỏi và tác phẩm đất rừng phương Nam.
- GV giới thiệu cách đọc sau đó đọc mẫu đoạn 1.
- GV cho HS tìm hiểu chú thích 3,5,10,11,12,15.
- Em hãy nhận xét về ngôi kể và so sánh với ngôi kể của bài trước?
- Tác dụng của ngôi kể?
- Hãy nhận xét về bố cục miêu tả của từng đoạn trích?
1.Tác giả - tác phẩm:
- Tác giả ( 1925 - 1989) quê ở tỉnh Tiền Giang, viết văn từ thời kháng chiến chống Pháp. Ông thường viết về thiên nhiên và cuộc sống con người Nam Bộ.
- Tác phẩm Đất rừng phương Nam (1957) là truyện dài nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi
- Bài văn Sông nước Cà Mau trích chương 18 truyện này.
2. Đọc và giải nghĩa từ khó:
- Yêu cầu đọc: giọng hăm hở, liệt kê, giới thiệu nhấn mạnh các tên riêng.
- Ngôi kể thứ nhất: nhân vật bé Anđồng thời là người kể chuyện, kể những điều mắt thấy, tai nghe.
Þ Tác dụng : thấy được cảnh quan vùng sông nước Cà Mau qua cái nhìn và cảm nhận hồn nhiên, tò mò của một đứa trẻ thông minh ham hiểu biết.
- Bố cục : Đoạn trích chia làm 4 đoạn
+ Đoạn 1: khái quát về cảnh sông nước Cà Mau.
+ Đoạn 2: Cảnh kênh rạch, sông nước được giới thiệu tỉ mỉ, cụ thể, thấm đậm màu sắc địa phương.
+ Đoạn3: Đặc tả cảnh dòng sông Năm Căn.
+ Đoạn 4: Cảnh chợ Năm Căn.
TIẾT 2:
Hoạt động 2:
II. TÌM HIỂU NỘI DUNG VĂN BẢN:
- Tả cảnh Cà Mau qua cái nhìn và cảm nhận của bé An, tác giả chú ý đến những ấn tượng gì nổi bật?
- Những từ ngữ hình ảnh nào làm nổi bật rõ màu sắc riêng biệt của vùng đất ấy?
- Qua những âm thanh nào?
- Em hình dung như thế nào về cảnh sông nước Cà Mau qua ấn tượng ban đầu của tác giả?
1. Cảnh khái quát:
- Một vùng sông ngòi kênh rạch rất nhiều, bủa giăng chằng chịt như mạnh nhện. Þ So sánh sát hợp.
- Màu sắc riêng biệt: Màu xanh của trời nước, cây, lá rừng tạo thành một thế giới xanh, xanh bát ngá tnhưng chỉ toàn một màu xanh không phong phú, vui mắt.
- Âm thanh rì rào của gió, rừng, sóng biển đều ru vỗ triền miên.
- Cảm giác lặng lẽ, buồn buồn, đơn điệu, mòn mỏi...
- Hình dung: cảnh sông nước Cà Mau có rất nhiều kênh rạch, sông ngòi, cây cối, tất cả phủ kín một màu xanh. Một thiên nhiên còn hoang sơ, đầy hấp dẫn và bí ẩn.
- Hãy tìm những danh từ riêng trong đoạn văn?
- Em có nhận xét gì về cách đặt tên?
- Những địa danh đó gợi ra đặc điểm gì về thiên nhiên và cuộc sống Cà Mau?
- Đoạn văn có phải hoàn toàn thuộc văn miêu tả không? Vì sao?
- Dòng sông và rừng đước Năm Căn được tác giả miêu tả bằng những chi tiết nổi bật nào?
- Theo em, cách tả cảnh ở đây có gì độc đáo?Tác dụng của cách tả này?
- Đoạn văn tả cảnh sông và đước Năm Căn đã tạo nên một thiên nhiên như thế nào trong tâm tưởng của em?
- Em có nhận xét gì về cách dùng động từ của tác giả ở câu văn: "Thuyền chúng tôi chèo thoắt qua kênh bọ mắt, đổ ra con sông cửa lớn, xuôi về Năm Căn".
* GV: Cà Mau không chỉ độc đáo ở cảnh thiên nhiên sông nước mà còn hấp dẫn ở cảnh sinh hoạt cộng đồng nơi chợ búa.
- Quang cảnh chợ Năm Căn vừa quen thuộc, vừa lạ lùng hiện lên qua các chi tiết điển hình nào?
- Ở đoạn văn trước tác giả chú ý đến miêu tả. ở đoạn văn này tác giả chú ý đến kể chuyện. ở đây bút pháp kể được tác giả sử dụng như thế nào ?
- Qua cách kể của tác giả, em hình dung như thế nào về chợ Năm Căn?
2. Cảnh kênh rạch, sông ngòi:
- Tên các địa phương: Chà Là, Cái Keo, Bảy Háp, Mái Giầm, Ba khía...
Þ Cái tên dân dã mộc mạc theo lối dân gian. Những cái tên rất riêng ấy góp phần tạo nên màu sắc địa phương không thể chộn lẫn với các vùng sông nước khác.
- Thiên nhiên ở đây phong phú đa dạng, hoang sơ; thiên nhiên gắn bó với cuộc sống lao động của con người.
- Đoạn văn không chỉ tả cảnh mà còn xen kẻ thể loại văn thuyết minh. Giới thiệu cụ thể, chi tiết về cảnh quan, tập quán, phong tục một vùng đất nước.
3. Tả cảnh dòng sông Năm Căn: 
- Dòng sông: Nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác; cá hàng đàn đen trũi như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.
- Rừng đước: Dựng cao ngất như hai dãy trường thành vô tận; cây đước ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh..
- Tác giả tả trực tiếp bằng thị giác, thính giác. Dùng nhiều so sánh ÞKhiến cảnh hiện lên cụ thể, sinh động, người đọc dễ hình dung. 
Þ Thiên nhiên mang vẻ đẹp hùng vĩ, nên thơ, trù phú, một vẻ đẹp chỉ có thời xa xưa.
- Một câu văn dùng tới 3 động từ (thoát, đổ, xuôi) chỉ các trạng thái hoạt động khác nhau của con thuyền trong những không gian khác nhau. Þ Cách dùng từ như vậy vừa tinh tế, vừa chính xác.
4. Tả cảnh chợ Năm Căn:
- Quen thuộc: Giống các chợ kề bên vùng Nam Bộ, lều lá nằm cạnh nhà tầng; gỗ chất thành đống, rất nhiều thuyền trên bến.
- Lạ lùng: Nhiều bến, nhiều lò than hầm, gỗ đước; nhà bè như những khu phố nổi, như chợ nổi trên sông; bán đủ thứ, nhiều dân tộc
- Tác giả chú trọng liệt kê hàng loạt chi tiết về chợ năm Căn: Những nhà, những lều, những bến, những lò, những ngôi nhà bè, nhữn người con gái, nhữn bà cụ... 
Þ Cảnh tượng đông vui tấp nập, hấp dẫn.
Hoạt động 3
III. TỔNG KẾT: (SGK - TR23)
- Qua đoạn trích Sông nước Cà Mau, Em cảm nhận được gì về vùng đất?
- Em có nhận xét gì về tác gỉa qua văn bản này?
- Em học tập được gì từ nghệ thuật tả cảnh của tác giả
- Thiên nhiên phong phú hoang sơ mà tươi đẹp; Sinh hoạt độc đáo mà hấp dẫn.
- Tình yêu đất nước sâu sắc và vốn hiểu biết rất phong phú đã giúp tác giả miêu tả, giới thiệu sông nước Cà Mau tường tận, hấp dẫn đến như vậy.
- Biết quan sát, so sánh, nhận xét về đối tượng miêu tả, vó tính cmả say mê với đối tượng được tả.
Hoạt động 4:
IV: LUYỆN TẬP:
4. Củng cố :
Nhắc lại nội dung cơ bản
5. Hướng dẫn học tập:
- Nhận xét tiết học.
- Học bài, Soạn bài: Vượt thác.
Rút kinh nghiệm:
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về vùng Cà Mau qua bài Sông nước Cà Mau (Khoảng 5 câu).