Giáo án Ngữ văn Lớp 6 - Văn bản: Đêm nay Bác không ngủ

NGỮ VĂN 6
ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ (MINH HUỆ)
I. Mục tiêu: 
 1. Kiến thức: - Hình ảnh của Bác Hồ trong cảm nhận của người chiến sĩ.
 - Sự kết hợp giữa yếu tố tự sự, miêu tả với yếu tố biểu cảm và các biện pháp nghệ thuật khác được sử dụng trong bài thơ.
 2. Kĩ năng: - Kể tóm tắt diễn biến câu chuyện bằng một đoạn văn ngắn.
	- Bước đầu biết cách đọc thơ tự sự được viết theo thể thơ năm chữ kết hợp các yếu tố miêu tả và biểu cảm thể hiện được tâm trạng lo lắng không yên của Bác Hồ.
	- Tìm hiểu sự kết hợp giữa các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm trong bài thơ.
	- Trình bày được suy nghĩ của bản thân sau khi học xong bài thơ.
 3. Thái độ: - Giáo dục HS lòng kính yêu lãnh tụ Hồ Chí Minh.
II. Chuẩn bị: 
 1. GV: - Đọc và nghiên cứu văn bản.
 2. HS: - Đọc và soạn bài theo câu hỏi SGK.
III. Tiến trình tổ chức dạy - học: 
 1. Kiểm tra bài cũ: - Nêu cảm nhận của em về thầy giáo Ha Men? Nội dung - Nghệ thuật đặc sắc của bài văn “Buổi học cuối cùng” là gì?
 2. Các hoạt động dạy - học:
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung kiến thức
HĐ1: Hướng dẫn tìm hiểu chung
 - HS: Đọc chú thích SGK
 ? Em hiểu gì về tác giả Minh Huệ?
- HS trình bày
- GV nhận xét, bố sung.
- GV giới thiệu thêm về sự nghiệp sáng tác văn chương của ông.
? Em hãy nêu hiểu biết của em về tác phẩm?
- HS: Trả lời
- GV: Hướng dẫn đọc -> Đọc mẫu một đoạn -> HS đọc tiếp -> GV nhận xét.
- GV: Giải thích một số từ khó.
? Thể loại văn chủ yếu của tác phẩm này là gì?
- HS: Thảo luận -> Trả lời:
? Bài thơ được làm theo thể thơ nào?
? Bài thơ được chia làm mấy phần? Nội dung từng phần?
- 2 đoạn: 9 khổ đầu, 7 khổ tiếp.
- 3 đoạn: 9 khổ đầu, khổ 10 -> 15, khổ 16...
HĐ 2: Hướng dẫn tìm hiểu văn bản
? Hình ảnh Bác hiện lên trong không gian, thời gian như thế nào?
- HS: Trời khuya, mưa lạnh, bên bếp lửa trong mái lều xơ xác.
- GV: Hình ảnh Bác hiện ra qua cái nhìn của anh đội viên và được miêu tả ở nhiều phương diện: hình dáng, tư thế, cử chỉ, hành động và lời nói 
? Hãy tìm chi tiết miêu tả hình dáng tư thế?
- HS: Trả lời
* GV bình: Những câu thơ đã khắc hoạ đâm nét về tư thế và dáng vẻ yên lặng, trầm ngâm của Bác Hồ trong đêm khuya bên bếp lửa. Nét ngoại hình ấy được lặp đi lặp lại và nhấn mạnh hơn ở lần thứ ba khi anh đội viên thức giấc và nhìn thấy: Bác từ chỗ ngồi “lặng yên” đã thành ngồi “đinh ninh”, từ vẻ mặt “trầm ngâm” đến “chòm râu im phăng phắc” Nét ngoại hình ấy đã biểu hiện chiều sâu tâm trạng của Bác và tâm trạng ấy sẽ được bộc lộ rõ hơn qua cử chỉ, hành động, lời nói.
? Hãy tìm những chi tiết miêu tả hành động của Bác? Hành động này thể hiện tình cảm gì của Người?
- HS: Trả lời
* GV bình: Hành động này đã thể hiện sâu sắc tình yêu thương và sự chăm sóc ân cần, tỉ mỉ của Bác Hồ với các chiến sĩ.Bác như người cha, người mẹ chăm lo cho giấc ngủ của những đứa con. Sự chăm sóc thật chu đáo, ân cần, không sót một ai. Đặc biệt cử chỉ “ nhón chân nhẹ nhàng” của Bác Hồ không làm các chiến sĩ thức giấc là một chi tiết đặc sắc, giản dị mà súc động, bộc lộ tấm lòng yêu thương chứa chan, sự tôn trọng, nâng niu của vị lãnh tụ đối với những người chiến sĩ bình thường giống như cử chỉ của người mẹ nâng niu giấc ngủ của đứa con nhỏ.
? Những lời nói của Bác với chiến sĩ thể hiện điều gì?
? Đến đây, ta hiểu Bác không ngủ đâu chỉ vì chăm sóc giấc ngủ cho bộ đội mà còn vì một lẽ khác nữa? Đó là lẽ gì?
- HS: Vì lẽ thương cho đoàn dân công phải chịu gió rét, giá lạnh giữa rừng khuya.
? Qua tất cả các chi tiết trên, hình ảnh của Bác hiện lên như thế nào?
- HS: Trả lời
- GV: Liên hệ một số câu thơ viết về Bác:
 + Ôi lòng Bác vậy cứ thương ta.
 + Bác ơi! Tim Bác mênh mông thế.
Ôm cả non sông, mọi kiếp người.
Bác để tình thương cho chúng con.
I. TÌM HIỂU CHUNG
 1. Tác giả: SGK
 2. Tác phẩm: SGK
 3. Đọc và tìm hiểu chú thích
 4. Thể thơ: Năm chữ
 5. Bố cục: 2 hoặc 3 đoạn...
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN
 1. Hình ảnh Bác Hồ:
- Tư thế: ngồi lặng yên, vẻ mặt trầm ngâm, tư thế “ngồi đinh ninh, chòm râu im phăng phắc”
- Cử chỉ, hành động: đốt lửa cho chiến sĩ, dém chăn, nhón chân nhẹ nhàng.
à Sự chăm sóc chu đáo, ân cần.
- Lời nói: “Chú cứ việc ngủ ngon- ngày mai đi đánh giặc” “Bác thương đoàn dân công mau mau”
à tình thương, sự lo lắng của Bác.
à Hình ảnh Bác hiện lên trong bài thơ thật giản dị, gần gũi, chân thực mà hết sức lớn lao. Bài thơ đã thể hiện một cách cảm động, tự nhiên và sâu sắc tấm lòng yêu thương, mênh mông sâu lặng, sự chăm sóc ân cần, chu đáo của Bác Hồ với chiến sĩ và đồng bào.
3. Củng cố : 
 - Đọc diễn cảm khổ thơ em thích nhất. 
 - Kể lại câu chuyên bằng văn xuôi. 
 4. Hướng dẫn học ở nhà.	
 - Học thuộc lòng bài thơ. 
 - Sưu tầm các bài thơ viết về Bác. 
 - Đọc lại bài và soạn tiếp phần còn lại.