Bài giảng môn Ngữ văn Khối 6 - Bài 13: Chỉ từ

KIỂM TRA BÀI CŨPhát hiện và chữa lỗi sai trong câu sau: Hùng là một người cao ráo.- Cao ráo: cao và khô ráo, không ẩm thấp ( cao ráo thường chỉ đặc tính của địa điểm: chỗ cao ráo, nhà cửa cao ráo, ) nên dùng từ cao ráo để tả người là sai.Thay từ cao ráo bằng từ cao lớn, cao to Hùng là một người cao lớn.Đọc câu văn sau:Những bông hoa ấy rất đẹp ! ? Xác định chủ ngữ và vị ngữ trong câu trên ?TRẢ LỜI:CN (Cụm danh từ)Những bông hoa ấy Lượng từDanh từNhững bông hoa ấy rất đẹp ! CN VN? Các từ được in đỏ trong những câu trên bổ sung ý nghĩa cho những từ nào? Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc. Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng [ ] (Em bé thông minh)Ví dụ:TỪCỤM TỪÔng vuaViên quanLàngNhà Ông vua nọViên quan ấyLàng kiaNhà nọ So sánh các từ và cụm từ sau ( Phần nào được hiểu rõ hơn?)?Các từ in đỏ có ý nghĩa gì? - Xác định vị trí cụ thể ( ông vua, viên quan, làng, nhà) trong không gianSo sánh các cặp từ sau và cho biết nghĩa của các từ (ấy, nọ) trong các cặp từ có gì giống và khác nhau ?Viên quan ấy/ hồi ấy.Nhà nọ/ đêm nọ.+ Viên quan ấy+ Nhà nọXác định vị trí của sự vật trong không gian+ Hồi ấy+ Đêm nọXác định vị trí của sự vật trong thời gian * Giống: Các từ ấy, nọ đều dùng để trỏ vào sự vật * Khác:Ví dụ: Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ. ( Sự tích Hồ Gươm) Ghi nhớ: Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.Lấy ví dụ: Quan sát tranh và đặt câu có sử dụng chỉ từ ?Thác nước ấy rất đẹpCon mèo kia nằm trên tấm vảiVí dụ :a, Viên quan ấy đã đi nhiều nơi b, Cuộc chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn. Đó là một điều chắc chắn. ( Hồ Chí Minh)//CNCNVNVNTNCDTPhụ ngữb, Đó là một điều chắc chắn.c, Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày tết làm bánh chưng, bánh giầy. ( Bánh chưng, bánh giầy )Bài tập 1: Tìm chỉ từ có trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấya) Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương. (Bánh chưng, bánh giầy) -Ý nghĩa: Xác định vị trí của vật trong không gian. - Chức vụ: Làm phụ ngữ sau trong CDTb) Đấy vàng, đây cũng đồng đen Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ. (Ca dao) -Ý nghĩa: Xác định vị trí của vật trong không gian. - Chức vụ: Làm chủ ngữ Bài tập 1: Tìm chỉ từ có trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấyc) Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương. ( Con Rồng, cháu Tiên) -Ý nghĩa: Xác định vị trí của vật trong thời gian. - Chức vụ: Làm trạng ngữd) Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng. ( Sự tích Hồ Gươm) -Ý nghĩa: Xác định vị trí của vật trong thời gian. - Chức vụ: Làm trạng ngữBài tập 2: Thay những cụm từ in đậm bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần phải thay như vậy?Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.(Theo Thánh Gióng)b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.(Theo Thánh Gióng)Đến chân núi Sóc Đó hoặc đấy.Viết như vậy để tránh lỗi lặp từ.b) Làng bị lửa thiêu cháy Làng ấy hoặc làng này.Bài tập 3: Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ. Năm ấy, đến lượt Lí Thông nộp mình.Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lí Thông dọn một mâm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo: - Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về. (Thạch Sanh) Không thể thay. Vì đây là ba chỉ từ làm trạng ngữ chỉ thời gian mà thời gian trong truyện dân gian thì khó xác định. Điều này cho thấy chỉ từ có vai trò rất quan trọng trong câu: chúng có thể chỉ ra những sự vật, thời điểm khó gọi thành tên, giúp người nghe (đọc) xác định được vị trí các sự vật trong chuỗi sự vật hay trong dòng thời gian vô tận.Em hãy đặt một câu:a. Có chỉ từ làm chủ ngữb. Có chỉ từ làm trạng ngữc. Có chỉ từ làm phụ ngữ trong cụm danh từ Đó là niềm tự hào của chúng tôi Nay, tôi phải đi rồic. Cánh đồng kia rộng mênh môngVí dụ:Bài tập về nhà: Viết đoạn văn (khoảng 5 câu), nội dung tự chọn, trong đó có sử dụng chỉ từ. Gạch chân các chỉ từ đó.