Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Bài 18: Văn bản Bài học đường đời đầu tiên (Trích Dế Mèn phiêu lưu kí - Tô Hoài)

TRÍCH: DẾ MÈN PHIÊU LƯU KÝBÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊNTác giả Tô HoàiTô Hoài (1920 – 2014), tên khai sinh là Nguyễn Sen, quê ở Hà Nội.- Ông viết văn từ trước CM tháng Tám/1945.- Ông có nhiều tác phẩm viết cho thiếu nhi.Những tác phẩm viết cho thiếu nhi Truyện Dế Mèn phiêu lưu ký được xuất bản lần đầu năm 1941.Chương I : Kể về lai lịch và bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.Chương II, III: Kể chuyện Dế Mèn bị bọn trẻ con bắt đi chọi nhau với các con dế khác. Mèn trốn thoát. Trên đường về gặp chị Nhà Trò bị sa vào lưới của bọn Nhện độc ác. Mèn đánh tan bọn Nhện cứu chị Nhà Trò yếu ớt.Bảy chương còn lại : Kể về cuộc phiêu lưu của Mèn và Trũi - người anh em kết nghĩa – nguy hiểm, vất vả nhưng đầy ý nghĩa. + Thể loại: Kí (truyện dài)+ Nhân vật: Dế Mèn, Dế Choắt, chị Cốc + Ngôi kể: thứ nhất (theo lời kể của Dế Mèn) + PTBĐ: tự sự, biểu cảm, miêu tả.Ngoại hình:Thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt cứng dần và nhọn hoắt. Đôi cánh tôi dài kín xuống tận chấm đuôi. Cả người tôi một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Đầu tôi to ra và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng. Chàng dế thanh niên cường tráng, rất khỏe, yêu tin, yêu đời.Hành động:Tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua. Lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc.Cứ chốc chốc lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.Tôi đi đứng oai vệ, làm điệu dún dẩyCà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm.Quát mấy chị Cào CàoNgứa chân đá một cái, ghẹo anh Gọng Vó Quá kiêu căng hợm hĩnh, không tự biết mình.Hình dángHành độngSuy nghĩBức chân dung tự họa của Dế Mèn- chàng dế thanh niên cường tráng+ càng: mẫm bóng+ vuốt: cứng, nhọn hoắt+ cánh: dài tận chấm đuôi một màu nâu bóng mỡ+ đầu: to, rất bướng+ răng: đen nhánh+ râu: dài, cong đạp phanh phách vũ lên phành phạch nhai ngoàm ngoạp trịnh trọng vuốt râu- cà khịa, quát nạt, đá ghẹo Tôi tợn lắm. Tôi cho là tôi giỏi Tôi tưởng: lầm cử chỉ ngông cuồng là tài ba, càng tưởng tôi là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ rồi. Dế Mèn kiêu căng tự phụ, xem thường mọi người, hung hăng hống hách, xốc nổi.=> Dế Mèn khỏe mạnh, cường tráng, có vẻ đẹp hùng dũng của con nhà võ.khỏe đẹp, cường tráng, mạnh mẽ, tự tinnét đẹp kiêu căng, tự phụ,xốc nổi, hung hăng, hống hách.nét chưa đẹp Theo em hình ảnh Dế Mèn đẹp ở chỗ nào và chưa đẹp ở điểm nào? Hình ảnh DC dưới cái nhìn của DM: Bên hàng xóm tôi có cái hang của Dế Choắt. Dế Choắt là tên tôi đã đặt cho nó một cách chế giễu và trịch thượng thế. Choắt nọ có lẽ cũng trạc tuổi tôi. Nhưng vì Choắt bẩm sinh yếu đuối nên tôi coi thường và gã cũng sợ tôi lắm. Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo ghi lê. Đôi càng bè bè, nặng nề, trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ. Đã vậy, tính nết lại ăn xổi ở thì (thật chỉ vì ốm đau luôn, không làm được), có một cái hang ở cũng chỉ bới nông sát mặt đất, không biết đào sâu rồi khoét ra nhiều ngách như hang tôi. Thái dộ của DM đối với DC:Một hôm, tôi sang chơi, thấy trong nhà luộm thuộm, bề bộn, tôi bảo: - Sao chú mày sinh sống cẩu thả quá như thế! Nhà cửa đâu mà tuềnh toàng. Ngộ có kẻ nào đến phá thì thật chú chết ngay đuôi! Này thử xem: khi chú chui vào tổ, lưng chú phải lồm cồm đụng sát lên tận mặt đất, làm cho ai trên vệ cỏ nhìn sang cũng biết chú đương đi đứng chỗ nào trong tổ. Phỏng thử có thằng chim cắt nó nhòm thấy, nó tưởng mồi, nó mổ cho một phát, nhất định trúng giữa lưng chú, thì chú có mà đi đời! Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mà chẳng có khôn. Kiêu căng, xem thường người khác Tôi chui tọt ngay vào hang, lên giường nằm khểnh bắt chân chữ ngũ. Bụng nghĩ thú vị: “Mày tức thì mày cứ tức, mày ghè vỡ đầu mày ra cho nhỏ đi, nhỏ đến đâu thì mày cũng không chui nổi vào tổ tao đâu!” Mỗi câu “Chối này” chị Cốc lại giáng một mỏ xuống. Mỏ Cốc như cái dùi sắt, chọc xuyên cả đất. Rúc trong hang mà bị trúng hai mỏ, Choắt quẹo xương sống, lăn ra kêu váng. Núp tận đáy đất mà tôi cũng khiếp, nằm im thin thít. Như đã hả cơn tức, chị Cốc đứng rỉa lông cánh một lát nữa rồi lại bay là xuống đầm nước, không chút để ý cảnh khổ đau vừa gây ra. Biết chị Cốc đi rồi, tôi mới mon men bò lên. Trông thấy tôi, Dế Choắt khóc thảm thiết. Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này: - Thôi tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy. Thế rồi Dế Choắt tắt thở. Tôi thương lắm. Vừa thương vừa ăn ăn tội mình. Giá tôi không trêu chị Cốc thì đâu đến nỗi Choắt việc gì. Cả tôi nữa, nếu không nhanh chân chạy vào hang thì tôi cũng chết toi rồi. Tôi đem xác Dế Choắt đến chôn vào một vùng cỏ bùm tum. Tôi đắp thành nắm mộ to Em học tập được gì từ nhân vật Dế Choắt?Những bài học sâu sắc em rút ra từ nhân vật Dế Mèn?+ Bài học về thói kiêu căng, ngạo mạn, ích kỷ (từ Dế Mèn): kiêu căng, hống hách, ngang ngược, ích kỷ không chỉ làm hại người khác mà còn gây ra hậu quả cho bản thân phải ân hận suốt đời.+ Bài học về tình thân ái, lòng bao dung nhân hậu (từ Dế Choắt): nên biết sống đoàn kết, tôn trọng, bao dung tha thứ cho lỗi lầm của người khác. Tổng kết1. Nghệ thuậtCách miêu tả loài vật sinh động, trí tưởng tượng độc đáo.Sử dụng các biện pháp tu từ: nhân hóa, so sánh Kể chuyện bằng ngôi thứ nhất, tự nhiên, hấp dẫn.2. Nội dungTính kiêu căng, hống hách, ích kỉ sẽ dẫn đến tội ác khiến ta phải ân hận suốt đời.Hãy sống yêu thương, đồng cảm, tự tin, khiêm nhường Luyện tập, vận dụng1. Hãy đọc diễn cảm/đọc phân vai một đoạn mà em thích nhất trong VB.2. Em hãy bày tỏ suy nghĩ về 1 nhân vật trong đoạn truyện (Dế Mèn, Dế Choắt, chị Cốc) Ở đoạn cuối truyện, sau khi chôn cất Dế Choắt, Dế Mèn đứng lặng hồi lâu trước nấm mồ của người bạn xấu số. Em thử hình dung tâm trạng của Dế Mèn và viết một đoạn văn diễn tả lại tâm trạng ấy theo lời của Dế Mèn.  Ân hận vì thói ngông cuồng, dại dột của mình đã dẫn đến cái chết thảm thương của Dế Choắt.  Tự hứa thay đổi tính nết, từ bỏ thói hung hăng, ngỗ nghịch, kiêu ngạo.  Xin Dế Choắt tha thứ và khắc ghi câu chuyện đau lòng do mình gây ra là một bài học đường đời.