Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 6 - Bài 19: So sánh

SO SÁNHVD1:a, “Trẻ em như búp trên cànhBiết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.”b, “ Trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.”So sánh là gì? 1. Ví dụDựa vào kiến thức đã học về so sánh, tìm sự vật, sự việc được so sánh với nhau trong các ví dụ sau. Vì sao có sự so sánh như vậy? “Trẻ em” được so sánh với “búp trên cành” vì cả hai đều chỉ cái non tơ, trẻ trung, đáng yêu,cần được bảo vệ, nâng niu chăm sóc. “Rừng đước” được so sánh với “hai dãy trường thành vô tận” vì chúng đều cao, dài, vững chãi.So sánh các sự vật, sự việc với nhau như vậy để làm gì? Để làm nổi bật cảm nhận của người viết, người nói về những sự vật được nói đến, làm tăng tính hình ảnh và gợi cảm cho câu văn, câu thơ. So sánh tu từVD2:“Con mèo vằn vào tranh, to hơn cả con hổ nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến.”Những con vật nào đã được so sánh với nhau? Chúng có gì giống nhau?Con hổ được so sánh với con mèo. Giữa chúng có nét tương đồng đều có bộ long vằnTuy nhiên lại có nét tương phản: Con mèo vào trong to hơn con hổ và dễ mến .Cách ss này giúp ta thấy đc sự tương phản hơn kém của sự vật nhưng không tăng sức gợi hình hay gợi cảm cho sự diễn đạt.So sánh thông thường:Giá trị thông báo Không tạo ra giá trị biểu cảm. Những sự vật được so sánh với nhau là đối tượng cùng loại.VD: Nam cao hơn Công Phượng.So sánh tu từ: + Tăng giá trị biểu cảm. Làm cho đối tượng miêu tả trở nên sinh động, mới mẻ, hấp dẫn hơn. VD: “Đẹp như ngọc nữ uốn mình trên không.” (Thế Lữ)So sánh đồng loại ( Người – người ;Vật – vật) và So sánh khác loại (Vật – người; Cụ thể - trừu tượng) So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.So sánh là gì? 1. Ví dụ2. Nhận xét :VD 1: +So sánh trẻ em với búp trên cành +So sánh rừng đước với hai dãy trường thành vô tận Các sự vật được đem ra so sánh có nét tương đồng. Tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạtĐây là so sánh tu từVD 2: Con mèo vằn được so sánh với con hổ Đây là so sánh thông thường .3.Ghi nhớ: SGKSự vật được so sánhNhững nét tương đồngSự vật dùng để so sánhVế APhương diện so sánhTừ so sánhVế BII. Cấu tạo của phép so sánhVế B thường cụ thể, quenthuộcVế B là chuẩn so sánhV: Con thông minh như bốX: Bố thông minh như conCái chàng dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiệnVD1: a.Trẻ em như búp trên cành Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan. b.Rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.VD2: Tìm những câu so sánh trong VD sau và điền vào mô hình cấu tạo của phép so sánh.a, “Trường Sơn: chí lớn ông chaCửu Long: lòng mẹ bao la sóng trào.”b, “Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.”	Điền các tập hợp có chứa hình ảnh so sánh vào mô hình cấu tạo phép so sánh.	Vế APDSSTừ ngữ so sánhVế BTrẻ em như Búp trên cànhRừng đướcDựng lên cao ngấtnhưHai dãy trường thành vô tậnChí lớn ông chaTrường SơnLòng mẹ bao laCửu LongCon người không chịu khuất phụcNhư Tre mọc thẳngLà, như là, tựa như là, y như, hệt như, giống như, tựa như, bao nhiêu bấy nhiêu Cấu tạo của những phép so sánh trong VD2 có gì đặc biệt? + Sử dụng dấu hai chấm thay cho từ so sánh. + Sử dụng cấu trúc đảo ngữ.Tìm thêm các từ ngữ có thể thay thế vào vị trí từ như trong các bảng trên.MR: Cấu tạo phép so sánh:Dạng đầy đủ:Vế A + PDSS + TNSS + Vế BVD: Rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.Dạng biến đổi: Vế A + TNSS + Vế BVD: Trẻ em như búp trên cành Vế A + Vế BVD: Tấc đất tấc vàng TNSS + Vế B + Vế AVD: Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất phục Vế B + Vế AVD: Trường Sơn: Chí lớn công chaPDSS + TNSS + Vế BVD: Đẹp như tiênII. Cấu tạo của phép so sánh . 1. Bài tập: SGK. 2.Nhận xét - Cấu tạo phép so sánh gồm: Vế A, vế B, từ ngữ so sánh, phương diện so sánh. - Trong đó từ ngữ chỉ ý so sánh, phương diện so sánh có thể lược bớt. - Vế B có thể đảo lên trước vế A.3.Ghi nhớ 2: SGK III. Luyện tậpDựa vào những thành ngữ đã biết, hãy viết tiếp vế B vào những chỗ trống để tạo thành phép so sánh:Khỏe như Đen như Trắng như Cao như Câu 1. So sánh tu từ là gì?So sánh tu từ là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.RABBIT TEAMCâu 2. Trong câu: “Từ xa nhìn lại cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ”, từ ngữ nào chỉ phương diện so sánh?Cây gạo Sừng sữngNhưTháp đènRABBIT TEAMCâu 3. Tìm phép so sánh và từ so sánh trong câu ca dao sau:Ai ơi chớ bỏ ruộng hoangBao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu. Phép so sánh: Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêuTừ so sánh: bao nhiêu bấy nhiêuRABBIT TEAMCâu 4. Hãy viết tiếp các câu sau để tạo thành các câu có hình ảnh so sánh.	Mặt trời Ví dụ: Mặt trời đỏ như quả cầu lửa. RABBIT TEAMCâu 5. Viết lại câu văn sau cho sinh động bằng cách sử dụng biện pháp so sánh:	 	Bé Na có đôi mắt to tròn.Ví dụ: Bé Na có đôi mắt to tròn như hòn bi ve.RABBIT TEAMCâu 6. Nêu cấu trúc của phép so sánh đúng trình tự và đầy đủ nhất.Sự vật được so sánh, phương diện so sánh, từ so sánh, sự vật so sánhTIGER TEAMCâu 7. Lựa chọn từ so sánh để điền vào chỗ trống trong câu tục ngữ“ Tốt gỗ tốt nước sơn”như là kém hơnTIGER TEAMCâu 7. Tìm phép so sánh và từ so sánh trong câu ca dao sau:Dù ai nói ngả nói nghiêngLòng ta vẫn vững như kiềng ba chân.Phép so sánh: Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chânTừ so sánh: nhưTIGER TEAMCâu 8. Hãy viết tiếp các câu sau để tạo thành các câu có hình ảnh so sánh.	Chiếc cầu Ví dụ: Cây cầu như dải lụa mềm mại vắt ngang dòng sông.TIGER TEAMCâu 9. Viết lại câu văn sau cho sinh động bằng cách sử dụng biện pháp so sánh:Cành cây bàng trơ trụi láVí dụ: Cành cây bàng trơ trụi lá như một bàn tay gầy guộc vươn lên bầu trờiTIGER TEAM