Bài giảng Ngữ văn Khối 6 - Bài 19: So sánh

SO SÁNHNó bè bè như quạt thóc .Nó sừng sững như cái cột đình.Nó sun sun như con đỉa. Nó tun tủn như cái chổi sể cùn.Nó chần chẫn như cái đòn càn .MỤC TIÊU BÀI HỌC Về kiến thức- Hiểu được khái niệm và cấu tạo của phép so sánh 2) Về kĩ năngBiết quan sát nghững điểm tương đồng giữa các sự vật để tạo ra so sánh đúng và hayCó ý thức sử dụng so sánh trong nói và viếtI) SO SÁNH LÀ GÌ ?1) Ví dụ 1 (Sgk/24)Hãy tìm những tập hợp từ chứa hình ảnh so sánh trong các câu sau: a) 	 Trẻ em như búp trên cành Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.	(Hồ Chí Minh)b) [...] Trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.	(Đoàn Giỏi)Trẻ em như búp trên cành TRẺ EM BÚP TRÊN CÀNHĐều non nớt, bụ bẫm, đáng yêu, tràn đầy sức sống, đang phát triển Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt RỪNG ĐƯỚCHAI DÃY TRƯỜNG THÀNHTăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạtĐều cao, dài, chắc chắn, vững chãi TRẺ EM BÚP TRÊN CÀNH RỪNG ĐƯỚCHAI DÃY TRƯỜNG THÀNHTăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạtSo sánh tu từLà đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.I) SO SÁNH LÀ GÌ ?1) Ví dụ 1 (Sgk/24)2) Ghi nhớ 1 (Sgk/24)con mèo vằncon hổVế B:Con mèo vằn vào tranh, to hơn cả con hổ nhưng nét mặt vô cùng dễ mến. Giống nhau- Lông vằnKhác nhau- Mèo nét mặt dễ mến, hổ dữChỉ ra được sự tương phản của sự vật, nhưng không gợi hình, gợi cảm.Vế A:hơnSo sánh logicII) CẤU TẠO CỦA MỘT PHÉP SO SÁNHMÔ HÌNH CẤU TẠO CỦA PHÉP SO SÁNH Vế A (sự vật được so sánh)Phương diện so sánhTừ so sánhVế B (sự vật dùng để so sánh)1) Ví dụ 2 (Sgk/24)b)...rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành dài vô tận.a) Trẻ em như búp trên cành.A ABBbúp trên cànhnhưdựng lên cao ngấtrừng đướcTrẻ emnhưhai dãy trường thành vô tậnPhương diện so sánh Vế A (sự vật được so sánh)Phương diện so sánhTừ so sánhVế B (sự vật dùng để so sánh)a) Trường sơn: chí lớn ông cha Cửu Long: lòng mẹ bao la sóng trào. Vắng từ ngữ so sánh, từ ngữ chỉ phương diện so sánh b) Như tre mọc thẳng,con người không chịu khuất..AB A B A BPhương diện so sánhTừ so sánhVế B được đảo lên trước vế A cùng từ ngữ so sánh.II) CẤU TẠO CỦA MỘT PHÉP SO SÁNHMÔ HÌNH CẤU TẠO CỦA PHÉP SO SÁNH1) Ví dụ 2 (Sgk/25)2) Ghi nhớ 2 (Sgk/25) Vế A (sự vật được so sánh)Phương diện so sánhTừ so sánhVế B (sự vật dùng để so sánh)Các sự vật, sự việc dùng để so sánh Từ ngữ so sánh: như, là, bằng Phương diện so sánhCác sự vật, sự việc được so sánh.Các từ ngữ chỉ phương diện so sánh và chỉ ý so sánh có thể được lượt bớt Vế B có thể được đảo lên trước vế A cùng với từ so sánh.Lưu ýIII) BÀI TẬPBài tập 1 (Sgk/25, 26)a. So sánh đồng loại- So sánh người với người: Lúc ở nhà mẹ cũng là cô giáo Khi tới trường, cô giáo như mẹ hiền. (Lời bài hát)- So sánh vật với vật: Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ... (Vũ Tú Nam)b. So sánh khác loại- So sánh vật với người: Ngôi nhà như trẻ nhỏ Lớn lên với trời xanh (Đồng Xuân Lan)- So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng: Công cha như núi Thái Sơn Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra (Ca dao)Thầy thuốc như mẹ hiền/Lương y như từ mẫuSo sánh người với người-Khỏe như Khỏe như voi-Đen như Đen như mực-Trắng như Trắng như tuyết- Cao như Cao như núi Bài tập 2 (Sgk/26)-Khỏe như -Đen như -Trắng như - Cao như a, ...Chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cúng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp y như có nhát dao vừa lia qua. Đôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã. Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Đầu tôi to ra và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi niềm máy làm việc.. (“Dế Mèn phiêu lưu kí “-Tô Hoài)b, Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá. Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối { }. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng... (“Sông nước Cà Mau” – Đoàn Giỏi)Bài tập vận dụnga, ...Chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cúng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp y như có nhát dao vừa lia qua. Đôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã. Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Đầu tôi to ra và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi niềm máy làm việc.. (“Dế Mèn phiêu lưu kí “-Tô Hoài)b. Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá. Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối { }. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng... (“Sông nước Cà Mau” - Đoàn Giỏi)Bài tập mở rộng: Viết một đoạn văn ngắn (3 - 5 câu) về chủ đề mùa xuân, trong đoạn văn có sử dụng phép so sánh (gạch chân câu văn chứa phép so sánh đó).Gợi ý tham khảo: Trời đã bớt rét, không gian chỉ còn se se lạnh. Những nụ đào chúm chím như nụ cười của em bé đang từ từ hé nở. Chim chóc trong vườn đua nhau hót véo von. A ! Mùa xuân xinh đẹp đã về!SO SÁNHKHÁI NIỆMCẤU TẠO Vế A.- Phương diện so sánh.- Từ so sánh.-Vế B.- Là sự đối chiếu sự vật, hiện tượng này với sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ1) Học thuộc lý thuyết và ghi nhớ bài “So sánh”2) Làm hết các bài tập còn lại trong sgk3) Làn bài tập mở rộng4) Chuẩn bị trước bài tiếp theo (soạn bài)