Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 (Sách Cánh diều) - Bài 1, Tiết 3: Văn bản "Thánh Gióng" - Trường THCS Tô Hiệu

TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TÔ HIỆU 
TỔ KHOA HỌC XÃ HỘI 
NHÓM NGỮ VĂN 6 
CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI TIẾT HỌC NGÀY HÔM NAY 
Các bạn được lựa chọn mảnh ghép cho mình đã đánh số thứ tự từ 1-6, mỗi mảnh ghép ứng với một câu hỏi, trả lời đúng bạn sẽ nhận được một món quà, nếu sai thì sẽ nhường cơ hội cho người khác. 
Câu hỏi 1: Tứ bất tử có nghĩa là gì? 
Đáp án: Tứ bất tử là tên gọi chung của bốn vị thánh bất tử trong tín ngưỡng Việt Nam. 
Câu hỏi 2: Kể tên bốn vị thánh bất tử trong lịch sử Việt Nam ? 
Đáp án: Tản Viên Sơn Thánh (Sơn Tinh), Phù Đổng Thiên Vương hay Sóc Thiên Vương (Thánh Gióng), Chử Đồng Tử, công chúa Liễu Hạnh. 
Câu hỏi 3: Một nhân vật trong truyền thuyết đánh tan giặc Ân khi mới 3 tuổi. Đó là ai? 
Đáp án: Thánh Gióng 
Câu hỏi 4 : Thánh Gióng còn được gọi là gì ? 
Đáp án: Phù Đổng Thiên Vương hay Sóc Thiên Vương 
Câu hỏi 5: Thánh Gióng được xem là tượng trưng cho ? 
Đáp án: Ông được xem là tượng trưng cho tinh thần chống ngoại xâm và sức mạnh tuổi trẻ. 
Câu hỏi 6: Đây là một lễ hội tưởng niệm ngợi ca chiến công của người anh hùng truyền thuyết Thánh Gióng. Bạn hãy cho biết tên lễ hội là gì ? 
Đáp án: Lễ hội Thánh Gióng hay còn gọi là hội Gióng 
Truyền thu yết 
THÁNH GIÓNG 
VĂN BẢN: 
HOẠT ĐỘNG DỰ ÁN 
Nhóm 4 
Nhóm 3 
Nhóm 2 
Nhóm 1 
Tìm hiểu về truyền thuyết 
Tìm hiểu chung về văn bản 
Tìm hiểu về sự ra đời của Gióng 
Điều hành phần đọc, kể, tóm tắt 
I. TÌM HIỂU CHUNG 
1. TRUYỀN THUYẾT 
13 
1. TRUYỀN THUYẾT 
Loại truyện dân gian kể về các sự việc và nhân vật thời quá khứ 
- Thường có các yếu tố tưởng tượng kì ảo. 
1 
2 
KHÁI NIỆM TRUYỀN THUYẾT 
Thể hiện thái độ, cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử được kể đến. 
3 
Một số truyện truyền thuyết: 
4 
CON RỒNG, CHÁU TIÊN 
BÁNH CHƯNG, BÁNH GIẦY 
THÁNH GIÓNG 
SƠN TINH, THỦY TINH 
SỰ TÍCH HỒ GƯƠM 
14 
1. TRUYỀN THUYẾT 
ĐỊNH NGHĨA 
 TÊN 
VĂN BẢN 
ĐẶC ĐIỂM 
Truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ, thường có yếu tố tưởng tượng , kì ảo.Truyền thuyết thể hiện thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử được kể. 
- Con Rồng, cháu Tiên 
- Bánh chưng, bánh giầy 
- Thánh Gióng 
- Sơn Tinh, Thủy Tinh 
- Sự tích Hồ Gươm 
- Kể về các nhân vật và sự kiện lịch sử trong quá khứ. 
- Có nhiều chi tiết tưởng tượng, kì ảo. 
 Có cơ sở lịch sử, cốt lõi sự thật lịch sử, người kể, người nghe tin câu chuyện như là có thật, dù truyện có những chi tiết tưởng tượng, kì ảo. 
Thể hiện thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử. 
2. TÁC PHẨM 
*. Đọc 
Chúng ta nên đọc văn bản này với giọng điệu như thế nào? 
2. Tác phẩm 
Sự việc chính 
1 
2 
3 
4 
Sự ra đời của Thánh Gióng 
- Thánh Gióng biết nói và nhận trách nhiệm đánh giặc 
- Thánh Gióng lớn nhanh như thổi 
- Thánh Gióng vươn vai thành tráng sĩ cưỡi ngựa sắt đi đánh giặc và đánh tan giặc. 
- Vua phong là Phù Đổng Thiên Vương và những dấu tích còn lại của Thánh Gióng. 
5 
Cách đọc 
-To, diễn cảm, đúng giọng nhân vật. 
 Giọng đọc, kể ngạc nhiên, hồi hộp ở đoạn Gióng ra đời : 
- Lời Gióng trả lời sứ giả cần đọc dõng dạc, đĩnh đạc, trang nghiêm. 
- Đoạn cả làng nuôi Gióng, đọc giọng háo hức, phấn khởi. 
- Đoạn Gióng cưỡi ngựa sắt đánh giặc Ân cần đọc với giọng khẩn trương, mạnh mẽ, nhanh gấp. 
- Đoạn Gióng " bay khuất giữa mây hồng " chậm, nhẹ, thanh thản, xa vời, huyền thoại. 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
Sắp xếp sự việc theo tranh 
2 
7 
5 
4 
3 
1 
6 
Sự ra đời của Gióng 
Gióng biết nói và đòi đi đánh giặc 
Gióng lớn nhanh như thổi, 
Gióng nhổ bụi tre, đánh tan 
 quân giặc. 
Gióng vươn vai thành tráng sĩ và đi đánh giặc. 
Gióng đánh thắng giặc, bay về trời. 
Những dấu tích còn lại. 
Vua phong danh hiệu và lập đền thờ 
8 
KỂ TRUYỆN THEO TRANH 
20 
*. Văn bản 
- Thể loại: Truyện truyền thuyết. 
1 
2 
- Hoàn cảnh: Thuộc thời đại Hùng Vương- mở đầu lịch sử Việt Nam-> nguồn gốc, dựng và giữ nước. 
Từ đầu đặt đâu nằm đấy : Sự ra đời của Gióng 
Tiếp theo ...giết giặc cứu nước: Sự trưởng thành của Gióng (Gióng đòi đi đánh giặc và lớn nhanh như thổi ) 
Tiếp theo ...bay lên trời: Gióng đánh tan giặc Ân và bay về trời. 
ĐOẠN 2 
ĐOẠN 1 
ĐOẠN 3 
Ngôi kể: Ngôi thứ ba 
4 
Bố cục: 4 phần 
6 
Phương thức biểu đạt chính: Tự sự 
3 
Nhân vật chính: Cậu bé Gióng 
5 
Phần còn lại : Những dấu tích còn lại 
ĐOẠN 4 
II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN 
1. Sự ra đời của Gióng: 
 Chi tiết 
Nhận xét 
* Bình dị: 
*Thần kì: 
- Quê hương: làng Gióng 
- Cha mẹ: chăm chỉ làm ăn, có tiếng là phúc đức 
Người mẹ ướm chân lên vết chân to. 
Về nhà, bà thụ thai. 
- Mẹ mang thai 12 tháng mới sinh. 
Sự ra đời vừa bình thường, vừa khác thường, báo hiệu sự phi thường 
+ Thể hiện ước mơ, niềm tin về hình tượng người dũng sĩ luôn gần gũi với nhân dân lao động, đồng thời là nhân vật thần kì độc đáo, 
+ Tô đậm tính chất kì lạ, đẹp đẽ của nhân vật, báo hiệu lập nhiều chiến công hiển hách. 
THẢO LUẬN NHÓM 
?Tiếng nói đầu tiên của Gióng là gì? Gióng cất tiếng nói trong hoàn cảnh nào? Bạn có nhận xét gì về chi tiết này? Chi tiết ấy có ý nghĩa gì? 
? Tiếng nói đầu tiên của Gióng là tiếng nói đòi đi đánh giặc, tiếng nói đó có ý nghĩa gì? 
? Để thực hiện mong muốn của mình Thánh Gióng cần có những gì? Tại sao Gióng lại yêu cầu như vậy? 
2. Gióng đòi đi đánh giặc 
24 
 - Gióng nói: 
 + Mẹ ra mời sứ giả vào đây. 
- Hoàn cảnh: giặc Ân đến xâm phạm bờ cõi, thế giặc mạnh, nhà vua lo sợ, sai sứ giả đi khắp nơi rao tìm người tài giỏi cứu nước. 
+ Ca ngợi ý thức đánh giặc cứu nước trong hình tượng Gióng. Ý thức đối với đất nước được đặt lên đầu tiên đối với người anh hùng . Đánh giặc cứu nước là ý chí của toàn dân tộc, Gióng là người thực hiện ý chí và sức mạnh dân tộc. 
+ Ý thức đánh giặc cứu nước tạo cho người anh hùng những khả năng, hành động khác thường, thần kì. 
+ Để chiến thắng không chỉ cần quyết tâm mà còn cần đến những vũ khí sắc bén. 
+ muốn có vũ khí tốt nhất, hiện đại nhất thời bấy giờ để tiêu diệt kẻ thù . 
- Ý nghĩa của câu nói đầu tiên: 
+ Ca ngợi ý thức đánh giặc cứu nước: ban đầu nói là nói lời quan trọng, lời yêu nước, ý thức đối với đất nước được đặt lên hàng đầu. 
+ Gióng là hình ảnh của nhân dân, lúc bình thường thì âm thầm lặng lẽ nhưng khi nước nhà gặp cơn nguy biến thì đứng ra cứu nước đầu tiên 
PHIẾU BÀI TẬP: SỰ LỚN LÊN KÌ DIỆU CỦA GIÓNG 
CHI TIẾT 
Ý NGHĨA 
- Gióng lớn nhanh như thổi : cơm ăn mấy cũng không no, áo vừa mặc đã căng đứt chỉ. 
- Vươn vai thành tráng sĩ. 
- Bà con góp gạo nuôi chú bé. 
............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 
3. Sự lớn lên kì diệu của Gióng 
PHIẾU BÀI TẬP: SỰ LỚN LÊN KÌ DIỆU CỦA GIÓNG 
CHI TIẾT 
Ý NGHĨA 
- Gióng lớn nhanh như thổi : cơm ăn mấy cũng không no, áo vừa mặc đã căng đứt chỉ. 
- Vươn vai thành tráng sĩ. 
- Bà con góp gạo nuôi chú bé. 
- Lớn nhanh một cách kì diệu trong hoàn cảnh đất nước có giặc xâm lược, (cùng nhân dân đánh giặc giữ nước .) 
- Gióng lớn nhanh để đủ sức đáp ứng với nhiệm vụ to lớn của mình: đánh giặc cứu nước . 
- Gióng lớn lên bằng những thức ăn, đồ mặc rất đời thường và bình dị của nhân dân. 
+ Ai ai cũng mong Gióng lớn nhanh để đánh giặc. 
+ Gióng được nhân dân đùm bọc, Gióng là con của nhân dân. Sức mạnh dũng sĩ của Gióng được nuôi dưỡng từ những cái bình thường nhất, bằng tinh thần đoàn kết của nhân dân. 
Gióng vươn vai thành tráng sĩ- sự trưởng thành vượt bậc. Nhiệm vụ càng nặng nề thì sự lớn lên càng nhanh chóng, kì diệu. 
- Thể hiện quan niệm người anh hùng là người khổng lồ với ước mơ có sức mạnh to lớn để chiến thắng giặc ngoại xâm 
SỰ LỚN LÊN KÌ DIỆU CỦA GIÓNG 
CHI TIẾT 
Ý NGHĨA 
- Gióng lớn nhanh như thổi : cơm ăn mấy cũng không no, áo vừa mặc đã căng đứt chỉ. 
- Vươn vai thành tráng sĩ. 
- Bà con góp gạo nuôi chú bé. 
- Lớn nhanh một cách kì diệu trong hoàn cảnh đất nước có giặc xâm lược, (cùng nhân dân đánh giặc giữ nước .) 
- Gióng lớn nhanh để đủ sức đáp ứng với nhiệm vụ to lớn của mình: đánh giặc cứu nước . 
- Gióng lớn lên bằng những thức ăn, đồ mặc rất đời thường và bình dị của nhân dân. 
+ Ai ai cũng mong Gióng lớn nhanh để đánh giặc. 
+ Gióng được nhân dân đùm bọc, Gióng là con của nhân dân. Sức mạnh dũng sĩ của Gióng được nuôi dưỡng từ những cái bình thường nhất, bằng tinh thần đoàn kết của nhân dân. 
Gióng vươn vai thành tráng sĩ- sự trưởng thành vượt bậc. Nhiệm vụ càng nặng nề thì sự lớn lên càng nhanh chóng, kì diệu. 
- Thể hiện quan niệm người anh hùng là người khổng lồ với ước mơ có sức mạnh to lớn để chiến thắng giặc ngoại xâm 
=>Anh hùng Gióng là con của nhân dân. Sức mạnh của Gióng là sức mạnh đoàn kết của cả cộng đồng. 
4. Gióng đánh giặc cứu nước: 
Theo em, chi tiết “Gióng nhổ những cụm tre bên đường quật vào giăc” khi roi sắt gãy có ý nghĩa gì? 
- Gióng đánh giặc: 
 + Nhảy lên ngựa sắt, ngựa phun lửa lao thẳng đến nơi có giặc. 
 + Roi sắt gãy, nhổ tre cạnh đường quật vào quân giăc. 
 Gióng đánh giặc bằng cả vũ khí thô sơ, bình thường nhất, tinh thần tiến công mãnh liệt của người anh hùng. 
Chi tiết “Gióng cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời” có ý nghĩa gì? 
- Gióng trở về trời: 
 - “Gióng cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời” 
 Có công nhưng Gióng không màng danh vọng, dấu tích chiến công Gióng để lại cho quê hương. 
 Hình ảnh Gióng đánh giặc là một bức tranh hoành tráng, kỳ vĩ, ca ngợi sức mạnh của nhân dân trong công cuộc đánh đuổi giặc ngoại xâm, bảo vệ đất nước 
CÂU HỎI 
 Người anh hùng Gióng, sự chung sức của nhân dân, vũ khí: hiện đại, thô sơ ... 
+ Sức mạnh của tổ tiên, thần thánh (sự ra đời thần kì) 
+ Sức mạnh của tập thể, cộng đồng (bà con làng xóm góp gạo nuôi Gióng) 
+ Sức mạnh của thiên nhiên, văn hóa, kĩ thuật (núi non khắp vùng trung châu, tre và sắt ) 
=> Là nhân vật anh hùng thần thoại tiêu biểu cho sức mạnh tiềm tàng của lòng yêu nước quật cường của dân tộc Việt thời đại Hùng Vương 
TRẢ LỜI 
HOẠT ĐỘNG NHÓM 
Trao đổi : Theo em, nguyên nhân nào giúp Gióng có chiến công này? 
III. TỔNG KẾT 
NGHỆ THUẬT 
NỘI DUNG, Ý NGHĨA 
- Thánh Gióng là hình ảnh cao đẹp của người anh hùng đánh giặc theo quan niệm của nhân dân. 
 - Thánh Gióng là ước mơ của nhân dân về sức mạnh tự cường của dân tộc. 
 - Truyện phản ánh lịch sử chống ngoại xâm của ông cha ta thời xa xưa : thời đại Hùng Vương. 
 - Hiện còn đền thờ Thánh Gióng tại Gia Lâm, Hà Nội, hàng năm có lễ hội Gióng . 
TỔNG KẾT 
- Xây dựng hình ảnh người anh hùng cứu nước mang màu sắc thần kì, nhiều chi tiết tưởng tượng, giàu ý nghĩa. 
- Truyện gắn với phong tục, địa danh, những chi tiết kì lạ, khác thường. 
 HỘI KHOẺ PHÙ ĐỔNG 
- Hội khoẻ Phù Đổng là hội thi thể thao dành cho lứa tuổi thiếu niên, lứa tuổi của Gióng trong thời đại mới. 
 - Mục đích của hội thi là “Khoẻ để học tập tốt, lao động tốt”, góp phần vào sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước . 
 Theo em, tại sao hội thi thể thao trong nhà trường lại mang tên “Hội khoẻ Phù Đổng”? 
HOẠT ĐỘNG DỰ ÁN 
Hình ảnh Gióng đánh giặc là một bức tranh hoành tráng, kỳ vĩ, ca ngợi sức mạnh của nhân dân trong công cuộc đánh đuổi giặc ngoại xâm, bảo vệ đất nước. Em hãy hoàn thành dự án sau: 
 Ghi vào giấy note 
 Dán vào bảng 
 Chia sẻ cho cả lớp 
 Nhóm 1: Viết đoạn văn miêu tả lại hình ảnh Gióng đánh giặc 
Nhóm 2: Vẽ tranh 
 Nhóm 3: Làm thơ, dựng hoạt cảnh 
Ngoài truyện, nhân dân còn kể về Thánh Gióng bằng thơ, vè 
Thánh Gióng đã trở thành một hình tượng luôn có mặt trong lịch sử 
 văn học Việt Nam 
 Bảy nong cơm, ba nong cà 
 Uống một hơi nước, cạn đà khúc sông. 
Đứa con trai nọ 
Thật rõ lạ đời 
 Chẳng nói chẳng cười 
 Bỗng người lớn tướng 
 Hay là nghiệp chướng 
 Hay tướng trời sinh 
Bài tập về nhà 
1. Nêu nội dung chính của văn bản 
2 . Hình ảnh nào của Gióng là hình ảnh đẹp nhất trong tâm trí em ? 
3. Soạn bài tuần tiếp theo 
Tạm biệt các em!