Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 (Sách Cánh diều) - Bài 2, Tiết 3: Thực hành Tiếng Việt: Ẩn dụ

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT 
ẨN DỤ 
I. Lí thuyết 
Thế nào là ẩn dụ 
a. Ví dụ 
 “Người cha mái tóc bạc 
 đốt lửa cho anh nằm” 
- Hình ảnh “Người cha” chỉ Bác Hồ 
- Tác dụng : thể hiện tình yêu thương, sự quan tâm của Bác dành cho các chiến sĩ. 
b . Nhận xét 
Ẩn dụ là gọi tên các sự vật, hoặc hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nhau có tác dụng nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm. 
* Sơ đồ ẩn dụ 
B 
A 
Quan hệ tương đồng 
2. Các kiểu ẩn dụ 
Các kiểu ẩn dụ 
Ví dụ 
1. Ẩn dụ phẩm chất 
“Người cha mái tóc bạc 
 đốt lửa cho anh nằm” 
2. Ẩn dụ hình thức 
“Về thăm nhà Bác Làng Sen 
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng” 
3. Ẩn dụ cách thức 
“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” 
4. Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác 
“Trời nắng giòn tan” 
Phiếu bài tập số 1 
Tìm từ láy trong những câu thơ dưới đây. Chỉ ra nghĩa và tác dụngcủa chúng đổi với việc thể hiện nội dung mà tác giả muốn biểu đạt ? 
a) Bàn tay mang phép nhiệm mẫu 
Chất chịu từ những dãi dầu đây thôi. 
 (Bình Nguyên) 
 ... 
b) Nghẹn ngào thương mẹ nh iều hơn 
Rưng rưng từ chuyện giản đơn thường ngày. 
 (Định Nam Khương) 
Phiếu bài tập số 1 
Tìm từ láy trong những câu thơ dưới đây. Chỉ ra nghĩa và tác dụngcủa chúng đổi với việc thể hiện nội dung mà tác giả muốn biểu đạt ? 
a) Bàn tay mang phép nhiệm mẫu 
Chất chịu từ những dãi dầu đây thôi. 
 (Bình Nguyên) 
b) Nghẹn ngào thương mẹ nh iều hơn 
Rưng rưng từ chuyện giản đơn thường ngày. 
 (Định Nam Khương) 
a. dãi dầu => Tác dụng: chỉ những vất vả, gian khó, sớm khuya làm lụng của người mẹ 
b. rưng rưng => Tác dụng: cảm xúc nghẹn ngào, xúc động của người con khi nghĩ về mẹ 
Phiếu bài tập số 2 
 Tìm ẩn dụ trong những câu thơ dưới đây. Nêu tác dụng của các ẩn dụ đó đối với việc miêu tả sự vật và biểu cảm. 
Vẫn bàn tay mẹ dịu dàng 
À ơi này cái trăng vàng ngủ ngon 
À ơi này cải trăng tròn 
À ơi này cái trăng còn nằm nôi 
{ .} 
A ơi này cái mặt trời bé 
 (Bình Nguyên) 
 ......................................................................................................................................................... 
Phiếu bài tập số 2 
 Tìm ẩn dụ trong những câu thơ dưới đây. Nêu tác dụng của các ẩn dụ đó đối với việc miêu tả sự vật và biểu cảm. 
Vẫn bàn tay mẹ dịu dàng 
À ơi này cái trăng vàng ngủ ngon 
À ơi này cải trăng tròn 
À ơi này cái trăng còn nằm nôi 
{ .} 
A ơi này cái mặt trời bé 
 (Bình Nguyên) 
Ẩn dụ trong câu: ” cái trăng vàng”, ” cái trăng tròn”, ” cái trăng” => ẩn dụ chỉ em bé 
- Tác dụng: thể hiện tình cảm yêu thương, quý trọng, con là điều tốt đẹp quý giá nhất trần đời của mẹ, từ đó thể hiện tình yêu của mẹ dành cho co n 
Phiếu bài tập số 3 
Trong cụm từ và các tục ngữ (in đậm) dưới đây, biện pháp ẩn dụ được xây dựng trên cơ sở so sánh ngầm giữa những sự vật, sự việc nào? 
a) Ru cho cát khuyết tròn đầy 
Cái thương cái nhở nặng ngày xa nhau. 
(Bình Nguyên) 
b) Ăn quả nhớ kế trồng cây. 
(Tục ngữ) 
c) Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng. 
(Tục ngữ) 
Phiếu bài tập số 3 
Trong cụm từ và các tục ngữ (in đậm) dưới đây, biện pháp ẩn dụ được xây dựng trên cơ sở so sánh ngầm giữa những sự vật, sự việc nào? 
a) Ru cho cát khuyết tròn đầy 
Cái thương cái nhở nặng ngày xa nhau. 
(Bình Nguyên) 
b) Ăn quả nhớ kế trồng cây. 
(Tục ngữ) 
c) Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng. 
(Tục ngữ) 
a . ” Cái khuyết tròn đầy” => ẩn dụ cho em bé mụ mẫm, đáng yêu 
b. “Ăn quả” so sánh ngầm với hình ảnh nói về những người hưởng thành quả. “ trồng cây ” so sánh ngầm với hình ảnh nói về những người làm ra thành quả cho người hưởng thụ . 
+ “Mực” : so sánh ngầm với những môi trường, những phần tử xấu xa, tiêu cực trong cuộc sống. 
+ “Đèn” : so sánh ngầm với những điều tốt đẹp, tích cực. 
 Viết một đoạn văn ngắn khoảng 4-5 dòng về chủ đề tình cảm gia đình trong đó có sử dụng ít nhất 1 phép ẩn dụ 
CỦNG CỐ, MỞ RỘNG 
Em hãy tìm các câu thơ, câu văn có sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ? 
Trân trọng cảm ơn!