Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 (Sách Cánh diều) - Tiết 13: Văn bản "À ơi tay mẹ"

 Tiết 13 : Văn bản 
À ƠI TAY MẸ 
 Tác giả : Bình Nguyên 
Cấu trúc bài học 
Tìm hiểu chung 
Tìm hiểu chi tiết 
Luyện tập 
Củng cố, mở rộng 
I. T Ì M HIỂU CHUNG 
- Tên thật là Nguyễn Đăng Hào. 
- Quê quán : xã Ninh Phúc, thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình. 
- Chức danh : Là Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Ninh Bình. 
- Giải thưởng : Nhận hai giải Thơ lục bát (Giải A - 2003; Giải Ba - 2010) trên báo Văn Nghệ. 
1. Tác giả 
2. Tác phẩm 
B àn tay mẹ chắn mưa saBàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng. 
Vẫn bàn tay mẹ dịu dàngÀ ơi này cái trăng vàng ngủ ngonÀ ơi này cái trăng trònÀ ơi này cái trăng còn nằm nôi... 
Bàn tay mẹ thức một đờiÀ ơi này cái mặt trời bé con...Mai sau bể cạn non mònÀ ơi tay mẹ vẫn còn hát ru. 
Ru cho mềm ngọn gió thuRu cho tan đám sương mù lá câyRu cho cái khuyết tròn đầyCái thương cái nhớ nặng ngày xa nhau. 
Bàn tay mang phép nhiệm mầuChắt chiu tự những dãi dầu đấy thôi. 
Ru cho sóng lặng bãi bồiMưa không dột chỗ ngoại ngồi vá khâuRu cho đời nín cái đau 
À ơi... Mẹ chẳng một câu ru mình./. 
2. Tác phẩm 
Hoàn cảnh sáng tác 
2003, bài thơ được tác giả gửi dự thi Thơ lục bát trên báo Văn Nghệ 
Thể thơ 
Thơ lục bát 
 Dòng thơ: gồm các câu thơ 6 tiếng và 8 tiếng xen kẽ. 
 Bài thơ được gieo vần đặc trưng cho thể lục bát: tiếng thứ 6 của dòng lục gieo vần xuống tiếng sáu của dòng bát 
 Nhịp thơ: ngắt nhịp chẵn 2/2/2 hoặc 4/4 
Bố cục 
P1: từ đầu vẫn còn hát ru : Hình ảnh đôi bàn tay mẹ 
 P2: Tiếp một câu ru mình : Lời ru của người mẹ hiền 
PHIẾU HỌC TẬP 
1 
Hình ảnh đôi bàn tay mẹ 
- Bàn tay mẹ trước giông bão cuộc đời 
 - Bàn tay mẹ dịu dàng nuôi nấng con 
 . 
 . 
 . . 
 . 
Đánh giá chung 
PHIẾU HỌC TẬP 
1 
Hình ảnh đôi bàn tay mẹ 
- Bàn tay mẹ trước giông bão cuộc đời 
 - Bàn tay mẹ dịu dàng nuôi nấng con 
+ "chắn mưa sa". 
+ " chặn bão qua mùa màng". 
→ Mẹ mạnh mẽ, kiên cường trước khó khăn, chông gai trong cuộc đời để bảo vệ con, cho con được hạnh phúc, bình yên. 
→ Sức mạnh phi thường, bản năng của người làm mẹ. 
+ " bàn tay mẹ dịu dàng ". 
+ gọi con là cái trăng vàng, cái trăng tròn, cái trăng còn nằm nôi, cái Mặt Trời bé con . 
→ Trái ngược với vẻ cứng rắn khi đối mặt với cuộc đời, mẹ luôn dịu dàng, yêu thương con. 
Phiếu học tập số 2 
 Bàn tay mẹ nhiệm màu, hi sinh vì con 
 Bàn tay mẹ nhiệm màu, hi sinh vì con 
 nghệ thuật 
Phiếu học tập số 2 
 Bàn tay mẹ nhiệm màu, hi sinh vì con 
 Bàn tay mẹ nhiệm màu, hi sinh vì con 
 nghệ thuật 
+ "thức một đời" . 
+ "mai sau bể cạn non mòn" vẫn còn 
hát ru. 
+ "chắt chiu từ những dãi dầu" . 
→ Người mẹ vất vả, chắt chiu...nuôi nấng con. Mẹ nuôi con suốt một đời dù cho bất cứ điều gì xảy ra. 
+ Điệp từ, điệp cấu trúc " Bàn tay mẹ", "À ơi này cái" . 
+ Ẩn dụ: 
Bàn tay mẹ - người mẹ. 
Cái trăng, cái Mặt Trời - người con. 
+ Lối thơ, nhịp thơ như lời hát ru. 
→ Tác dụng : 
+ Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. 
+ Thể hiện tình cảm của mẹ đối với đứa con nhỏ của mình. 
PHIẾU HỌC TẬP 3 
Lời ru của người mẹ hiền 
1. Lời ru của mẹ dành cho những ai? Mẹ mong điều gì qua những lời ru ấy? 
 .. ...... 
2. Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì trong các câu thơ? 
 .. ...... 
 .. ...... 
3. Mẹ có dành suy nghĩ cho mình hay không?hình ảnh người mẹ hiện lên với những phẩm chất gì? 
 .. ...... 
 .. ...... 
Ru cho mềm ngọn gió thuRu cho tan đám sương mù lá câyRu cho cái khuyết tròn đầyCái thương cái nhớ nặng ngày xa nhau. 
Bàn tay mang phép nhiệm mầuChắt chiu tự những dãi dầu đấy thôi. 
Ru cho sóng lặng bãi bồiMưa không dột chỗ ngoại ngồi vá khâuRu cho đời nín cái đau 
À ơi... Mẹ chẳng một câu ru mình./. 
PHIẾU HỌC TẬP 3 
Lời ru của người mẹ hiền 
Lời ru của mẹ dành cho những ai? Mẹ mong điều gì qua những lời ru ấy? 
+ Nghĩ cho đứa con yếu ớt, nhớ nhung mẹ: 
+ Nghĩ cho mẹ, cho bà: "sóng lặng bãi bồi", "mưa không dột chỗ bà ngồi khâu". 
+ Nghĩ cho cả mọi người, cho cuộc đời: "cho đời nín đau" . 
2. Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì trong các câu thơ? 
+ Điệp từ, điệp cấu trúc: "Ru cho". 
+ Ẩn dụ " cái khuyết tròn đầy". 
+ Nhân hóa "đời nín cái đau" . 
+ Nhịp thơ như lời hát, uyển chuyển, sâu lắng. 
3. Mẹ có dành suy nghĩ cho mình hay không?hình ảnh người mẹ hiện lên với những phẩm chất gì? 
- Mẹ vì mọi người mà quên mất bản thân, chẳng một mong ước cho mình 
 Đức hi sinh cao cả, tình cảm thiêng liêng của người mẹ. 
Ru cho mềm ngọn gió thuRu cho tan đám sương mù lá câyRu cho cái khuyết tròn đầyCái thương cái nhớ nặng ngày xa nhau. 
Bàn tay mang phép nhiệm mầuChắt chiu tự những dãi dầu đấy thôi. 
Ru cho sóng lặng bãi bồiMưa không dột chỗ ngoại ngồi vá khâuRu cho đời nín cái đau 
À ơi... Mẹ chẳng một câu ru mình./. 
TỔNG KẾT 
1. Nghệ thuật 
 Thể thơ lục bát nhịp nhàng như lối hát ru con. 
- Phối hợp hài hòa các biện pháp tu từ: ẩn dụ, điệp từ, điệp cấu trúc. 
2. Nội dung 
À ơi tay mẹ là bài thơ bày tỏ tình cảm của người mẹ với đứa con nhỏ bé của mình. Qua hình ảnh đôi bàn tay và những lời ru, bài thơ đã khắc họa thành công một người mẹ Việt Nam điển hình: vất vả, chắt chiu, yêu thương, hi sinh...đến quên mình. 
3. Ý nghĩa 
- Tình yêu thương bao la của cha mẹ dành cho ta thể hiện từ những điều bình dị, giản đơn nhất ; 
- Mỗi chúng ta cần biết yêu thương, trân trọng, biết ơn và hiếu thảo với cha mẹ của mình. 
LUYỆN TẬP 
Viết đoạn văn ngắn khoảng 5 -7 câu kể về người mẹ thân yêu của em. 
Tìm và chép lại ít nhất 3 bài thơ 
lục bát viết về chủ đề gia đình. 
CỦNG CỐ, MỞ RỘNG 
Thank you for watching