Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 81+82: Bức tranh của em gái tôi (Tạ Duy Anh)

Bức tranh của em gái tôiTiết 81-82:Tạ Duy AnhBỨC TRANH CỦA EM GÁI TÔI Tạ Duy AnhI. Tìm hiểu chung:1. Tác giả: Tạ Duy Anh sinh năm 1959 Quê ở huyện Chương Mĩ (Hà Nội). Là cây bút trẻ xuất hiện trong thời kì văn học đổi mới.MỘT SỐ TÁC PHẨM CỦA TẠ DUY ANH Trò đùa của số phận (2008); Lão Khổ (tiểu thuyết, 1992); Hiệp sĩ áo cỏ (truyện vừa thiếu nhi, 1993), Con dế ma (1999), 	Với Tạ Duy Anh hơn 20 năm cầm bút, ông là một người “ không bao giờ cho phép mình ngồi vào bàn viết mà lại thiếu sự nghiêm túc, tỉnh táo chú ý từng chữ một”, vẫn luôn trăn trở tìm cách đổi mới tư duy, quan niệm nghệ thuật, làm mới tác phẩm. Chính những điều đó khiến các tác phẩm của ông lúc ra đời luôn có một cuộc sống riêng.- Đọc Tìm hiểu chung:1. Tác giả:2. Đọc và tìm hiểu chú thích:* Hướng dẫn đọc:Từ đầu đến “có vẻ vui lắm”: đọc với giọng rõ ràng, có vẻ khinh khỉnh, xem thường em gái.Từ “kể từ hôm đó” đến “những gì thân thuộc nhất với cháu” : giọng bực bội, khó chịu.Đoạn còn lại: xúc động.- Đọc Tìm hiểu chung:1. Tác giả:2. Đọc và tìm hiểu chú thích:- Chú thích: - Tóm tắt:Sắp xếp các sự việc sau theo đúng trình tự kể trong văn bản và điền vào ô trống phía dưới:a/ Mèo tham gia trại thi vẽ tranh quốc tế và đoạt giải Nhất.b/ Tôi gọi em gái là Mèo vì em luôn tự bôi bẩn lên mặt và lục lọi đồ vật.c/ Bí mật của Mèo bị lộ, mọi người đều vui mừng, chăm chút cho tài năng của Mèo, tôi lại muốn khó. d/ Tôi cùng bố mẹ đi xem tranh và sững người, ngỡ ngàng, hãnh diện, sau đó là xấu hổ khi đứng trước bức tranh “Anh trai tôi” do Mèo vẽ. e/ Tôi phát hiện em tự chế thuốc vẽ và bí mật theo dõi. g/ Tôi xem trộm các bức tranh của Mèo và lén trút ra một tiếng thở dài. b/e/c/g/a/d/ - Tóm tắt:Truyện “Bức tranh của em gái tôi” kể về người anh và cô em gái có tài hội hoạ tên là Kiều Phương thường gọi là Mèo. Một lần tình cờ, người anh phát hiện ra bí mật của người em đó là người em pha chế bột màu vẽ. Khi tài năng hội hoạ của em gái được phát hiện, người anh thấy buồn, thất vọng vì mình không có tài năng và cảm thấy mình bị cả nhà lãng quên. Từ đó, cậu nảy sinh thái độ khó chịu, hay gắt gỏng với em gái và không thể thân với em như trước. Người anh cùng bố mẹ mình đi xem tranh và sững người, ngỡ ngàng, hãnh diện, sau đó là xấu hổ khi đứng trước bức tranh “Anh trai tôi” do Mèo vẽ. Người anh nhận ra những yếu kém của mình và hiểu được tâm hồn và tấm lòng nhân hậu của cô em gái.Tìm hiểu chung:1. Tác giả:2. Đọc và tìm hiểu chú thích:3. Tác phẩm: - Xuất xứ: Trích từ tập truyện “Con dế ma” (1999), là tác phẩm đạt giải Nhì trong cuộc thi “Tương lai vẫy gọi”. - PTBĐ: Tự sựNhân vật chính trong câu chuyện trên là ai? - Nhân vật chính: người anh và em gái – Kiều Phương (nhân vật trung tâm – người anh). - Người kể chuyện: người anh trai - Ngôi kể: ngôi thứ nhất Tác dụng: + Cho phép tác giả miêu tả tâm trạng của nhân vật một cách tự nhiên, sinh động. + Giúp câu chuyện thêm chân thực và đáng tin cậy. Nhân vật chính: người anh, Kiều Phương.Nhân vật trung tâm: là người anh: Vì truyện không nhằm khẳng định năng khiếu hay ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp của cô em gái mà chủ yếu muốn hướng người đọc tới sự thức tỉnh của nhân vật người anh – thể hiện chủ đề của tác phẩm.Người kể chuyện: Người anh trai (nhân vật xưng “tôi”).- Bố cục: 3 phần:- Phần 1: Từ đầu đến “vui lắm”: Tâm trạng người anh khi chưa phát hiện tài năng của em gái.- Phần 2: Tiếp đến “đi nhận giải”: Tâm trạng của người anh khi tài năng của em gái được phát hiện.- Phần 3: Còn lại: Tâm trạng của người anh khi đứng trước bức tranh đoạt giải.CỐT TRUYỆNMở đầu: Giới thiệu cô em gái.Thắt nút: Tài năng hội họa của Kiều Phương được phát hiện.Phát triển: người anh ganh ghét, đố kị với em gái.Mở nút: Bức vẽ “Anh trai tôi” của Kiều Phương đạt giải.Kết thúc: người anh hiểu được tâm hồn và lòng nhân hậu của em gái.I. Tìm hiểu chung:II. Phân tích:1. Nhân vật cô em gái – Kiều Phương:Tác giả đã quan sát và miêu tả Kiều Phương trên những phương diện nào? Ngoại hình (nét mặt), cử chỉ - hành động, lời nói, tài năng, thái độ.I. Tìm hiểu chung:II. Phân tích:1. Nhân vật cô em gái – Kiều Phương:Tìm những chi tiết miêu tả nét mặt Kiều Phương và nêu nhận xét?+ Ngoại hình:- Mặt lọ lem, luôn tự bôi bẩn.- Khi bị anh quát thì mặt xịu xuống, miệng dẩu ra.-> ngộ nghĩnh, đáng yêu.Tìm những chi tiết miêu tả cử chỉ - hành động Kiều Phương và nêu nhận xét?1. Nhân vật cô em gái – Kiều Phương:- Ngoại hình:- Hành động:+ hay lục lọi đồ đạc.+ cạo xoong, chảo chế màu vẽ.- Tài năng: - Thái độ: hồn nhiên, gần gũi, yêu quý anh.vẽ rất đẹp. Cô bé nghịch ngợm, hồn nhiên, trong sáng, nhân hậu. Đáng quý, đáng trân trọng.-> hiếu động và tinh nghịch.- Lời nói:tự nhiên, ngây thơPhân tích: 2. Nhân vật người anh: Tâm trạng và thái độ của người anh được miêu tả ở những điểm:Trước khi phát hiện em có tài vẽ.Khi phát hiện ra tài năng của em.Khi đứng trước bức tranh đạt giải của em gái.II. Phân tích2. Nhân vật người anh:a. Khi tài năng của em gái chưa được phát hiện:- Gọi em là Mèo.- Theo dõi em chế thuốc vẽ. Thân mật, kẻ cả, có vẻ bề trên. Coi thường em, coi việc làm của em chỉ là trò trẻ con.b. Khi tài năng của em gái được phát hiện:Thấy mình bất tài, bị lãng quên, chỉ muốn gục xuống khóc.- Chẳng tìm thấy ở mình một năng khiếu gì cả.- Không thể thân với Mèo như trước kia.- Gắt um lên.- Lén xem tranh của em – thở dài.- Hay gắt gỏng với em, đẩy em ra.-> Mặc cảm, tự ti, thất vọng về bản thân mình.-> Buồn bã, thất vọng, ghen tị.- Cái mặt lem nhem của em như chọc tức tôi.- Cảm thấy khó chịu.- Khi đoạt giải, Kiều Phương ôm cổ - đẩy em ra -> Xa lánh em, đố kị với em.* Bức tranh:- Đóng khung, lồng kính.- Một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh.- Mặt chú bé tỏa ra một ánh sáng kì lạ.- Suy tư mơ mộng.-> Bức tranh đẹp, có hồn. c. Khi đứng trước bức tranh của em gái:c. Khi đứng trước bức tranh của em gái:- Giật sững: giật mình và sững sờ - Ngỡ ngàng: ngạc nhiên vì không ngờ em gái lại vẽ mình trong bức tranh dự thi, coi mình là người thân nhất.- Hãnh diện: thấy mình hiện ra trong tranh đẹp và hoàn hảo.- Xấu hổ: tự nhận ra thói xấu của bản thân (ích kỉ, đố kị, ghen tị nhỏ nhen) trong khi em gái vẫn coi anh là người thân nhất.Giật sững Ngỡ ngàng Hãnh diện Xấu hổ* Tâm trạng của người anh.Diễn biến thái độ, tâm trạng của nhân vật người anh:Thời điểmTâm trạngNghệ thuật miêu tảKhi tài năng hội họa của em gái chưa phát hiện.Khi đứng trước bức tranh của em gái.Coi thường em, coi việc làm của em chỉ là trò trẻ con.Mặc cảm, tự ti => đố kị.Giật sững người => ngỡ ngàng => hãnh diện=> xấu hổ => muốn khóc. Nghệ thuật miêu tả tâm lý chân thực, tinh tế.Khi tài năng hội họa của em gái được phát hiện.Theo em người anh đáng trách hay đáng được thông cảm? Người anh đáng trách nhưng cũng đáng thông cảm vì tính xấu ghen tị chỉ là nhất thời.Người anh đã hối hận, day dứt, nhận ra tâm hồn trong sáng của em và hiểu ra đố kị, ghen ghét là tính xấu.Bức tranh của em gái tôiNgười emNgười anhNghịch ngợmKhó chịuCó tài hội họaGanh ghét, đố kịTrong sáng, nhân hậuNhận ra hạn chế của mìnhSức mạnh của tấm lòng nhân hậuIII. Tổng kết:1. Nghệ thuật: Kể chuyện theo ngôi thứ nhất. Miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật hợp lí, tinh tế. Tình huống bất ngờ.2. Nội dung: Tình cảm trong sáng, lòng nhân hậu giúp con người nhận ra phần hạn chế để hoàn thiện bản thân.BÀI HỌC CUỘC SỐNG Ghen ghét, đố kị trước tài năng hay thành công của người khác là tính xấu. Cần vượt qua mặc cảm, tự ti để có sự trân trọng và niềm vui thực sự chân thành trước tài năng hay thành công của người khác. Tình cảm trong sáng, lòng nhân hậu có thể giúp con người tự vượt lên bản thân, hoàn thiện mình.Những câu ca dao, tục ngữ nói về tình cảm anh em trong gia đình:Anh em như thể tay chânRách lành đùm bọc dở hay đỡ đần.Chị ngã, em nâng.Khôn ngoan đối đáp người ngoàiGà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau. LUYỆN TẬP THÊMCâu 1. Nhân vật chính trong truyện : “Bức tranh của em gái tôi”?A. Người em gái.B. Người em gái, anh trai.C. Bé Quỳnh.D. Người anh trai.Câu 2. Lý do nào cho thấy anh trai là nhân vật trung tâm trong truyện : “Bức tranh của em gái tôi”?A. Người anh trai là người kể lại câu chuyện..B. Qua người anh để ca ngợi tài năng của cô em gái.C. Truyện tập trung miêu tả quá trình tự nhận thức ra thiếu sót của người anh.D. Truyện kể về người anh, cô em có tài hội họa.I. Trắc nghiệm: 	Câu 3. Truyện : “Bức tranh của em gái tôi” tác giả sử dụng chủ yếu phương 	thức biểu đạt gì?	A. Miêu tả.	B. Tự sự.	C. Biểu cảm.	D. Tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm.	Câu 4. Truyện : “Bức tranh của em gái tôi” sử dụng lời kể của ai?	A. Lời người anh, ngôi thứ nhất.	B. Lời người em, ngôi thứ nhất.	C. Lời tác giả, ngôi thứ ba.	D. Lời người dẫn truyện, ngôi thứ ba. 	Câu 5. Dòng nào diễn đạt đúng thái độ người anh khi thoạt đầu thấy cô em gái 	tự chế màu vẽ?	A. Bực bội, khó chịu vì em gái hay lục lọi.	B. Kẻ cả, cho là em nghịch ngợm.	C. Lấy làm lạ, bí mật theo dõi em.	D. Ngăn cản không cho em nghịch.	 	 Câu 6. Khi tài năng của cô em được phát hiện, người anh có thái độ ra sao?	A. Chê bai, không thèm quan tâm tranh của em.	B. Ghét bỏ, luôn luôn mắng em vô cớ.	C. Buồn bã, khó chịu, gắt gỏng, không còn thân với em như trước.	D. Vui mừng vì em có tài.	Câu 7. Trình tự diễn biến tâm trạng của người anh khi xem bức tranh em gái 	vẽ mình?A. Hãnh diện, tự hào, xấu hổ.B. Ngạc nhiên, xấu hổ, hãnh diện.C. Tức tối, xấu hổ, hãnh diện.D. Ngỡ ngàng, hãnh diện, xấu hổ.	Câu 8. Vì sao người anh thấy xấu hổ khi nhìn thấy bức tranh em gái vẽ mình?A. Em gái mình vẽ không đẹp.B. Em gái mình vẽ đẹp hơn bình thường.C. Em gái mình vẽ bằng tâm hồn trong sáng, nhân hậu.D. Em gái vẽ sai về mình. Câu 9. Nhận xét không đúng về nhân vật Kiều Phương?A. Hồn nhiên, hiếu động.B. Tài hội họa hiếm có.C. Tình cảm trong sáng nhân hậu.D. Không quan tâm đến anh.	Câu 10. Nhận xét nào sau đây không thể hiện đúng bài học từ truyện: "Bức 	tranh của em gái tôi"?	A. Cần vượt qua sự mặc cảm tự ti trước tài năng của người khác.	B . Trân trọng và vui mừng trước những thành công của người khác.	C. Nhân hậu ,độ lượng sẽ giúp mình vượt qua tính ích kỉ cá nhân.	D. Biết xấu hổ khi mình thua kém người khác. Viết một đoạn văn (6 đến 8 dòng) thuật lại tâm trạng của người anh trong truyện khi đứng trước bức tranh đạt giải nhất của cô em gái.II. Tự luận:Đoạn văn thuật lại tâm trạng của người anh trai khi đứng trước bức tranh đạt giải nhất của cô em gái.Hình thứcNội dungMột đoạn: 6- 8 dòng Giật sững, ngỡ ngàng, Thuật lại: ngôi kể thứ 3Hãnh diệnXấu hổ