Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 82+83: Tập làm văn Quan sát, tưởng tượng, so sánh, nhận xét trong văn miêu tả

Giới thiệu bài mớiĐể làm tốt một bài văn miêu tả, người viết cần phải có kỹ năng quan sát, tưởng tượng và nhận xét. Bài học hôm nay sẽ giúp ta rèn luyện những kỹ năng ấyQUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢTiết 82,83:Tập làm văn:I- Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả:Câu 1: Đọc và tìm hiểu các đoạn văn.*Đoạn 1:Đoạn 1:Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê. Đôi càng bè bè, nặng nề, trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ.	(Tô Hoài)Đối tượng được miêu tả trong đoạn văn là gì?=> Dế ChoắtĐoạn văn giúp em hình dung đặc điểm nổi bật gì của Dế Choắt?=> Hình ảnh ốm yếu, tội nghiệp của chú Dế Choắt.I- Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả:Câu 1: Đọc và tìm hiểu các đoạn văn.*Đoạn 1: Tái hiện hình ảnh ốm yếu, tội nghiệp của Dế Choắt.Đoạn 1:Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê. Đôi càng bè bè, nặng nề, trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ.	(Tô Hoài)Các câu văn nào thể hiện sự quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét. Cho biết vai trò của các yếu tố đó trong miêu tả.=> Quan sát: người gầy gò và dài lêu nghêu ; cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng; Đôi càng bè bè, nặng nề; Râu ria cụt một mẩu; mặt mũi ngẩn ngẩn ngơ ngơ.-> Tái hiện những nét nổi bật của Dế Choắt	=> Tưởng tượng, so sánh: người như một gã nghiện thuốc phiện; cánh chỉ ngắn củn như người cởi trần mặc áo gi-lê.-> Giúp người đọc hình dung rõ nét dáng vẻ của Dế ChoắtNhận xét: Đôi càng trông đến xấu; Râu ria gì mà . -> Người viết miêu tả theo cái nhìn của Dế Mèn. Nhận xét này thể hiện cái nhìn khinh thường của Dế Mèn đối với Dế Choắt.	I- Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả:Câu 1: Đọc và tìm hiểu các đoạn văn.*Đoạn 1: Tái hiện hình ảnh ốm yếu, tội nghiệp của Dế Choắt.*Đoạn 2:Đoạn 2: Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá. Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối [ ]. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. 	 (Đoàn Giỏi) Đối tượng được miêu tả trong đoạn văn là gì?=> Cảnh sông nước Cà MauĐoạn văn giúp em hình dung đặc điểm nổi bật gì của cảnh?=> Cảnh đẹp thơ mộng, mênh mông, hùng vĩ của sông nước Cà Mau.I- Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả:Câu 1: Đọc và tìm hiểu các đoạn văn.*Đoạn 1: Tái hiện hình ảnh ốm yếu, tội nghiệp của Dế Choắt.*Đoạn 2: Đặc tả cảnh đẹp thơ mộng, mênh mông, hùng vĩ của sông nước Cà Mau.*Đoạn 3:Đoạn 2: Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi,kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện.Trên thì trời xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá.Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa,cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối [ ]Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ,rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tậnCác câu văn nào thể hiện sự quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét. Cho biết vai trò của các yếu tố đó trong miêu tả.=> Quan sát: sông ngòi, kênh rạch chi chít, trời xanh, sắc xanh cây lá; Tiếng rì rào của những khu rừng xanh; sóng rì rào; Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển; cá nước bơi hàng đàn; rừng đước dựng lên cao ngất - Đặc tả cảnh sông nước Cà Mau	=>Tưởng tượng, so sánh: sông ngòi, kênh rạch bủa giăng; cá nước bơi như người bơi ếch; rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành; Tiếng rì rào không ngớt vọng về trong hơi gió muối -> Giúp người đọc hình dung rõ nét sự mênh mông, hùng vĩ của cảnhNhận xét: chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá-> Thể hiện sự gắn bó và tự hào của người viết đối với cảnh	Đoạn 3: Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim ríu rít. Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ: hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh, tất cả đều lóng lánh, lung linh trong nắng. Chào mào, sáo sậu, sáo đen, đàn đàn lũ lũ bay đi bay về, lượn lên lượn xuống. Chúng nó gọi nhau, trò chuyện, trêu ghẹo và tranh cãi nhau, ồn mà vui không thể tưởng được. Ngày hội mùa xuân đấy!	(Vũ Tú Nam)Đối tượng được miêu tả trong đoạn văn là gì?=> Hình ảnh cây gạo vào mùa xuânĐoạn văn giúp em hình dung đặc điểm nổi bật gì của cảnh?=> Vẻ đẹp rực rỡ, đầy sức sống của cây hoa gạo vào mùa xuânI- Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả:Câu 1: Đọc và tìm hiểu các đoạn văn.*Đoạn 1: Tái hiện hình ảnh ốm yếu, tội nghiệp của Dế Choắt.*Đoạn 2: Đặc tả cảnh đẹp thơ mộng, mênh mông, hùng vĩ của sông nước Cà Mau.*Đoạn 3: Miêu tả vẻ đẹp rực rỡ,đầy sức sống của cây gạo vào mùa xuânĐoạn 3: Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim ríu rít. Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ: hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh, tất cả đều lóng lánh, lung linh trong nắng. Chào mào, sáo sậu, sáo đen, đàn đàn lũ lũ bay đi bay về, lượn lên lượn xuống. Chúng nó gọi nhau, trò chuyện, trêu ghẹo và tranh cãi nhau, ồn mà vui không thể tưởng được. Ngày hội mùa xuân đấy!	(Vũ Tú Nam)Các câu văn nào thể hiện sự quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét. Cho biết vai trò của các yếu tố đó trong miêu tả.=> Quan sát: cây gạo sừng sững: hàng ngàn bông hoa, hàng ngàn búp nõn, tất cả đều lóng lánh, lung linh trong nắng; Chào mào, sáo sậu, sáo đen, đàn đàn lũ lũ bay đi bay về, lượn lên lượn xuống-> Miêu tả nổi bật của hình ảnh cây hoa gạo vào mùa xuân	=> Tưởng tượng, so sánh: cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim; cây gạo như một tháp đèn khổng lồ: hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh, Chào mào, sáo sậu, sáo đen gọi nhau, trò chuyện, trêu ghẹo và tranh cãi nhau . -> Giúp người đọc hình dung rõ nét vẻ đẹp rực rỡ và tràn đầy sức sóng của cây gạo vào mùa xuân Nhận xét: vui không thể tưởng được. Ngày hội mùa xuân đấy chung -> Thể hiện tình yêu đối với thiên nhiên, với mùa xuân.I- Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả:Câu 2: Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ( )đổ ra biển ngày đêm ( ), cá nước bơi hàng đàn đen trũi ( ) giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ,rừng đước dựng lên cao ngất ( )So sánh đoạn văn bị lược và đoạn nguyên vănDòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ,rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tậnNhững chi tiết bị lược bỏ ảnh hưởng như thế nào đến đoạn văn?=>Các từ, ngữ bị lược bỏ đều là những hình ảnh so sánh liên tưởng thú vị. Không có những hình ảnh ấy, đoạn văn trở nên chung chung, khô khan, mất đi sự sinh động, không gợi được trí tưởng tượng cho người đọc.I- Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả:Câu 2: Tưởng tượng so sánh làm tăng sức gợi hình, gợi cảm và làm nổi bật những đặc điểmI- Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả:* Ghi nhớ: (SGK/28)Qua tìm hiểu các ví dụ, em cho biết vai trò của các yếu tố quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả.II. Luyện tập:Bài 1:a- Lựa chọn các từ ngữ thích hợp để điền vào chỗ trống trong đoạn văn:“Nhà tôi cách Hồ Gươm không xa. Từ trên gác cao nhìn xuống, hồ như một chiếc lớn, sáng long lanh. Cầu Thê Húc màu son, như con tôm, dẫn vào đền Ngọc Sơn. Mái đền bên gốc đa già, rễ lá xum xuê. Xa một chút là Tháp Rùa, tường rêu , xây trên gò đất giữa hồ, cỏ mọc ”b- Tác giả đã quan sát và lựa chọn những hình ảnh đặc sắc và tiêu biểu nào về hồ Gươm:“ hồ như một chiếc gương bầu dục lớn, sáng long lanh. Cầu Thê Húc màu son, cong cong như con tôm . Mái đền Ngọc Sơn lấp ló bên gốc đa già, rễ lá xum xuê.Tháp Rùa, tường rêu cổ kính , cỏ mọc xanh um”=> đó là những đặc điểm nổi bật mà những hồ khác không cógương bầu dụccong conglấp lócổ kínhxanh umBài 2: Đọc đoạn văn: “Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Đầu tôi to và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng. Tôi lấy làm hãnh diện với bà con về cặp râu ấy lắm. Cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu” (Tô Hoài)Chỉ ra những hình ảnh tiêu biểu và đặc sắc làm nổi bật vẻ đẹp cường tráng nhưng tính tình ương bướng kiêu căng của Dế Mèn.Ngoại hìnhHành động- cả người rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn- Đầu tôi to ra và nổi từng tảng- Hai cái răng đen nhánh - Sợi râu dài và uốn cong rất đỗi hùng dũng. - rất bướng- lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp- lấy làm hãnh diện đưa cả hai chân lên vuốt râu Bài 3: Tả những đặc điểm nổi bật của ngôi nhà em Ngôi nhà tôi nằm mặt đường xã lộ, cách thành phố Tuy Hòa khoảng 3 ki-lô-mét. Đó là một ngôi nhà hai tầng khang trang nằm giữa một khu vườn rộng, bốn phía vây bọc bởi tường rào xây kiên cố. Bước qua cánh cổng là lối dẫn vào sân nhà trãi sỏi trắng, hai bên trồng hoa bông bụt bốn mùa đỏ rực. Khoảng sân rộng lát gạch bát giác nung đỏ, dọc thành sân có nhiều chậu cây cảnh rất đẹp. Khu đất phía trái nhà là một vườn rau tươi tốt.Bài 4: Tả cảnh buổi sáng ở quê hương em- Mặt trời tròn như một chiếc mâm đỏ rực ở đằng đông, tỏa chiếu những ánh nắng rạng rỡ xuống vạn vật- Bầu trời trong sáng, mát mẻ, những đám mây trắng mỏng như dải lụa- Những hàng cây xanh mướt, tiếng chim líu lo hòa nhịp cùng bản nhạc êm dịu phát ra từ loa phát thanh của xã.- Những dãy núi phía tây hiện ra mờ mờ trong sương sớm- Những ngôi nhà mái ngói, cửa gương hắt ánh nắng ban mai, sáng lên rực rỡ.Bài 4: Giới thiệu về một con sông ở quê em: Trên đường ra Bắc vào Nam, đến Phú Yên, du khách sẽ ngỡ ngàng với vẻ đẹp vừa cổ kính vừa bình yên của dòng sông Ba và núi Nhạn- những hình ảnh thân thương đã trở thành biểu tượng của thành phố bên bờ biển xanh. Sông Ba bắt nguồn từ dãy Trường Sơn hùng vĩ, chảy theo hướng tây bắc- đông nam và đổ ra biển Đông qua cửa sông Đà Diễn. Trải qua hành trình hơn 370km, sông Ba bồi đắp phù sa cho đồng bằng Tuy Hòa. Ngồi trên thuyền xuôi dòng sông Ba, du khách sẽ cảm nhận được sự trù phú của những vùng quê Phú Yên. Sông chảy qua những rẫy mía nương ngô của các dân tộc ít người ở miền núi Sơn Hòa. Sông êm ả trôi qua những cánh đồng lúa xanh tươi, bát ngát của huyện Phú Hòa. Và sông rì rào tưới mát cho làng hoa Bình Ngọc của thành phố Tuy Hòa Dù đi đâu, về đâu, người dân Phú Yên luôn tự hào về sông Ba, núi Nhạn, biểu tượng của quê hương* Hướng dẫn học bài: Đối với tiết học này: + Học thuộc ghi nhớ, tr 28+ Làm bài tập 5 Đối với tiết học sau: + Soạn văn bản: Bức tranh của em gái tôi.