Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 92: Ẩn dụ

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ NGỮ VĂN LỚP 6AKIỂM TRA BÀI CŨ1. Nhân hóa là gì ? Nêu tác dụng của nhân hóa. Xác định và nêu tác dụng của phép nhân hóa trong trường hợp sau: "Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ" (Ngắm trăng – Hồ Chí Minh)2. Có mấy kiểu nhân hóa thường gặp? Cho ví dụ minh họa.TIẾT 92ẨN DỤI. Ẩn dụ là gì?1. Ví dụ: Mục I/SGK/68“Anh đội viên nhìn BácCàng nhìn lại càng thươngNgười Cha mái tóc bạcĐốt lửa cho anh nằm.”	 (Minh Huệ)Người Cha:	chỉ Bác HồTừ Người Cha dùng để chỉ ai?Hãy giải thích vì sao có thể ví Bác Hồ như Người Cha?	Vì Bác Hồ với Người Cha có những phẩm chất giống nhau (tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc chu đáo đối với con ) có nét tương đồng. Có nét tương đồngTIẾT 92 ẨN DỤSo sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây:(BT1/69)Bác Hồ mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm Bác Hồ như Người cha Đốt lửa cho anh nằmNgười Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm(Đêm nay Bác không ngủ, Minh Huệ) Cách 1: Cách 2: Cách 3: diễn đạt bình thường diễn đạt có sử dụng phép so sánh diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ Ẩn dụ có tác dụng tạo cho câu nói có tính hình tượng, biểu cảm và hàm súc hơn so với phép so sánh và cách nói bình thường.(Khoâng coù tính ngheä thuaät) (hàm súc, gợi hình, gợi cảm)(Có tính gợi hình, gợi cảm)I. Ẩn dụ là gì?Ví dụ: Mục I/SGK/68Người Cha:	chỉ Bác Hồ Có nét tương đồng Gợi hình, gợi cảm=> Ẩn dụ*Ghi nhớ (SGK/68)TIẾT 92 ẨN DỤPhép so sánh và ẩn dụ có điểm gì giống và khác nhau? (BT1/69) Cách 2: Bác Hồ như Người cha Cách 3: Người Cha mái tóc bạcVế AVế BVế B - Giống nhau: có nét tương đồng, có tính gợi hình, gợi cảm. - Khác nhau: 	+ So sánh: thường có 2 vế (vế A và vế B) để đối chiếu.	+ Ẩn dụ: chỉ có 1 vế dùng để so sánh (vế B), còn vế được so 	sánh (vế A) thì ẩn đi (hiểu ngầm). Chính vì vậy ẩn dụ còn 	được gọi là so sánh ngầm, kín đáo làm cho câu nói hàm súc 	hơn. diễn đạt có sử dụng phép so sánh diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ I. Ẩn dụ là gì?Ví dụ: Mục I/SGK/68Người Cha:	chỉ Bác Hồ Có nét tương đồng Gợi hình, gợi cảm=> Ẩn dụ*Ghi nhớ: SGK/68II. Các kiểu ẩn dụ:Ví dụ: Mục I và II/SGK/681. “Anh đội viên nhìn Bác Càng nhìn lại càng thương Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm.” (Đêm nay Bác không ngủ, Minh Huệ) 2. “Về thăm nhà Bác làng Sen,Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”.	 (Nguyễn Đức Mậu) 3. “Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng” (Nguyễn Tuân) 	TIẾT 92 ẨN DỤI. Ẩn dụ là gì?Ví dụ: Mục I/SGK/68Người Cha:	chỉ Bác Hồ Có nét tương đồng Gợi hình, gợi cảm=> Ẩn dụ*Ghi nhớ: SGK/68II. Các kiểu ẩn dụ:Ví dụ: Mục I và II/SGK/681. “Anh đội viên nhìn Bác Càng nhìn lại càng thương Người Cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm.”	 (Minh Huệ)Hãy cho biết hình ảnh “Người Cha” và “Bác Hồ” có sự tương đồng về mặt nào?Người Cha - Bác Hồ  tương đồng về phẩm chất- Người Cha  chỉ Bác Hồ ẩn dụ phẩm chấtTIẾT 92 ẨN DỤI. Ẩn dụ là gì?Ví dụ: Mục I/SGK/68Người Cha:	chỉ Bác Hồ Có nét tương đồng Gợi hình, gợi cảm=> Ẩn dụ*Ghi nhớ: SGK/68II. Các kiểu ẩn dụ:Ví dụ: Mục I và II/SGK/68- Người Cha  chỉ Bác Hồ ẩn dụ phẩm chất- lửa hồng  màu đỏ của hoa ẩn dụ hình thức- thắp  sự nở hoa ẩn dụ cách thức 2. “Về thăm nhà Bác làng Sen,Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”.	 thắplửa hồngchỉ sự “nở hoa”chỉ “màu đỏ” của hoa râm bụt. Tương đồng về cách thức Tương đồng về hình thứcTừ “thắp” và “lửa hồng” được dùng để chỉ sự vật hiện tượng nào?TIẾT 92 ẨN DỤI. Ẩn dụ là gì?Ví dụ: Mục I/SGK/68Người Cha:	chỉ Bác Hồ Có nét tương đồng Gợi hình, gợi cảm=> Ẩn dụ*Ghi nhớ: SGK/68II. Các kiểu ẩn dụ:Ví dụ: Mục I và II/SGK/68- Người Cha  chỉ Bác Hồ ẩn dụ phẩm chất- lửa hồng  màu đỏ của hoa ẩn dụ hình thức- thắp  sự nở hoa ẩn dụ cách thức chuyển đổi cảm giác 3. “Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng”	 (Nguyễn Tuân)Thị giácVị giácnắng giòn tan  nắng to, rực rỡThế nào là “nắng giòn tan”? Cách cảm nhận có gì đặc biệt?TIẾT 92 ẨN DỤI. Ẩn dụ là gì?Ví dụ: Mục I/SGK/68Người Cha:	chỉ Bác Hồ Có nét tương đồng Gợi hình, gợi cảm=> Ẩn dụ*Ghi nhớ: SGK/68II. Các kiểu ẩn dụ:Ví dụ: Mục I và II/SGK/68- Người Cha  chỉ Bác Hồ ẩn dụ phẩm chất- lửa hồng  màu đỏ của hoa ẩn dụ hình thức- thắp  sự nở hoa ẩn dụ cách thức- nắng giòn tan  nắng to, rực rỡ ẩn dụ chuyển đổi cảm giác*Ghi nhớ (SGK/69)III. Luyện tập:Bài 2, 3 (SGK/70)	 Làm vào vở bài làm.TIẾT 92 ẨN DỤ Bài 2: Tìm hình ảnh ẩn dụ và nêu nét tương đồng giữa các sự vật hiện tượng được so sánh ngầm với nhau?Ăn quả nhớ kẻ trồng cây. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao động”. – kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”.Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng. – mực, đen  “cái xấu, cái tối tăm.” – đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ.”c.	Thuyền về có nhớ bến chăng	Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền. – thuyền  “người đi xa”. – bến  “người ở lại”.d.	Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng	Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. – mặt trời  “Bác Hồ”.III. Luyện tậpBài 3. Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng.a. Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt. 	mùi hồi (khứu giác) chảy qua mặt (xúc giác)-> Tác dụng: Cảm nhận sự lan tỏa của mùi hồi chín.	c. Ngoài thềm rơi chiếc lá đa	 Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng. - Tiếng rơi (thính giác) rất mỏng (thị giác, xúc giác) -> Tác dụng: Cảm nhận được độ dày mỏng của chiếc lá rơi. 	 	b. 	 Cha lại dắt con đi trên cát mịn	 Ánh nắng chảy đầy vai.	 - Ánh nắng (thị giác) chảy đầy vai (xúc giác) -> Tác dụng: Cảm nhận sự ấm áp của nắng.	Em thấy cả trời sao 	 Xuyên qua từng kẽ lá 	 Em thấy cơn mưa rào 	 Ướt tiếng cười của bố - Ướt (xúc giác) tiếng cười (thính giác) -> Tác dụng: Cảm nhận được niềm vui của người bố.III. Luyện tập1. Bài tập sgk – trang 69,70)2. Bài tập bổ sungBài 1. Đọc khổ thơ sau và trả lời câu hỏi ở dưới : Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ Mặt trời chân lí chói qua tim Hồn tôi là một vườn hoa lá Rất đậm hương và rộn tiếng chim... (Tố Hữu, Từ ấy) ? Trong khổ thơ trên tác giả đã sử dụng những biện pháp tu từ nào?Ẩn dụ B. So sánhẨn dụ và so sánh D. Không dùng biện pháp tu từ nàoBài 2. Kiểu ẩn dụ nào đã dược sử dụng trong câu sau ? Hắn đã nướng vào sòng bạc cả mấy trăm ngàn.Ẩn dụ hình thức B. Ẩn dụ cách thứcẨn dụ phẩm chất D. Ẩn dụ chuyển đổi cảm giácBài 3. Những cách nói sau đây có phải là ẩn dụ không? Nếu phải, nó là kiểu ẩn dụ nào? Nhìn thấy ớn, nghe mệt, nói ngọt, giộng chua lè, thơm điếc mũi,... -> Đó là những cách nói ẩn dụ, thuộc kiểu chuyển đổi cảm giác.CBIII. Luyện tập1. Bài tập sgk – trang 69,70)2. Bài tập bổ sungBài 4. Xác định và nêu tác dụng biểu đạt của biện pháp tu từ ẩn dụ trong các câu sau : Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. (Viễn Phương, Viếng lăng Bác) - Ẩn dụ : mặt trời (câu thơ thứ hai) - Tác dụng: Tác giả dùng từ Mặt trời (câu thơ thứ hai) để chỉ Bác Hồ - Vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc. Người (như Mặt trời) soi sáng, dẫn đường chỉ lối cho dân tộc ta thoát khỏi cuộc sống nô lệ tối tăm, đi tới tương lai độc lập, tự do, hạnh phúc. Mấy cánh bướm rập rờn trôi trước gió Những trâu bò thong thả cúi ăn mưa. (Anh Thơ, Chiều xuân) - Ẩn dụ : trôi, ăn mưa - Tác dụng : Thể hiện sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ về thiên nhiên buổi chiều xuân êm ả, thơ mộng. III. Luyện tập1. Bài tập sgk – trang 69,70)2. Bài tập bổ sungBài 5. Tìm một số câu tục ngữ hoặc ca dao có sử dụng phép ẩn dụ. Chẳng hạn, các em có thể tìm các câu sau: - Tre già măng mọc - Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ - Đèn khoe đèn tỏ hơn trăng Trăng ra trước gió còn chăng hỡi đèn ? Trăng khoe trăng tỏ hơn đèn Cớ sao trăng lại chịu luồn đám mây ? 4365217TRÒ CHƠI CỦNG CỐ6Ẩn dụ hình thứcẨn dụ cách thứcNét tương đồngTăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạtPhép tu từ ẩn dụ còn được gọi là gì?“Dưới trăng quyên đã gọi hè – Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông” từ “lửa lựu” thuộc kiểu ẩn dụ nào?So sánh ngầm13Ẩn dụ phẩm chấtẨn dụ chuyển đổi cảm giácTừ “mặt trời” trong câu thơ sau thuộc kiểu ẩn dụ nào?“Từ ấy trong tôi bừng nắng hạMặt trời chân lí chói qua tim”45Cho biết kiểu ẩn dụ trong câu thơ “Một tiếng chim kêu sáng cả rừng”?67Câu tục ngữ “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn” được sử dụng kiểu ẩn dụ nào?2Việc sử dụng phép tu từ ẩn dụ trong thơ, văn nhằm mục đích gì?Ẩn dụ dựa vào đâu để gọi tên sự vật, sự việc này bằng tên sự vật, sự việc khác?ẨN DỤHƯỚNG DẪN VỀ NHÀNắm chắc nội dung bài học.Hoàn thành bài tập.Chuẩn bị bài : Lượm CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH LỚP 6A