Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 (Sách Cánh diều) - Bài 4, Tiết 3: Thực hành Tiếng Việt: Thành ngữ và dấu chấm phẩy

THÀNH NGỮ VÀ DẤU CHẤM PHẨY 
GV: . 
Xem hình, đoán từ trái nghĩa 
 nhắm- mở 
 khóc - cười 
nhanh – chậm 
 Đầu - đuôi 
Xem hình, đoán từ trái nghĩa 
 Mắt nhắm mắt mở 
 Kẻ khóc người cười 
Nhanh như sóc 
 Đầu voi đuôi chuột 
Chậm như rùa 
THỰC HÀNH TIẾNG VIỆTTHÀNH NGỮ, DẤU CHẤM PHẨY 
Phát triển năng lực đọc. 
Bồi dưỡng phẩm chất 
YÊU CẦU CẦN ĐẠT 
*Nhận biết được thành ngữ, dấu chấm phẩy. 
*Hiểu được ý nghĩa của một số thành ngữ thông dụng, vai trò của dấu chấm phẩy. 
*Hiểu được cấu tạo của thành ngữ 
*Nhận diện được thành ngữ, dấu chấm phẩy trong các văn bản ngoài chương trình. 
*Sử dụng thành ngữ, dấu chấm phẩy để tạo lập các văn bản theo yêu cầu. 
*Hiểu và tự hào về sự phong phú của tiếng Việt. 
*Có trách nhiệm trong việc sử dụng tiếng Việt. 
*Bồi dưỡng tình yêu với tiếng Việt – ngôn ngữ của dân tộc chúng ta. 
I. THÀNH NGỮ 
KiẾN THỨC NGỮ VĂN 
 VÍ DỤ 
- Thành ngữ là những cụm từ cố định quen dùng, thường ngắn gọn, có hình ảnh 
Ví dụ: khỏe như voi, chậm như rùa,trên đe dưới búa, một cổ hai tròng 
-Việc sử dụng thành ngữ giúp cho lời ăn tiếng nói sinh động, có tính biểu cảm cao. 
Ví dụ: 
khỏe như voi, 
chậm như rùa, 
trên đe dưới búa, 
 một cổ hai tròng 
LUYỆN TẬP 
01 
Bài tập 1 
THẢO LUẬN NHÓM CẶP : GIẢI NGHĨA THÀNH NGỮ 
THÀNH NGỮ 
 NGHĨA 
Lớn nhanh như thổi 
Hôi như cú 
Cá chậu chim lồng 
Bể cạn non mòn 
Buôn thúng bán bưng 
chỉ người hoặc sự việc lớn rất nhanh 
chỉ cơ thể có mùi hôi khó chịu 
chỉ tình cảnh bị giam giữ, tù túng, mất tự do 
chỉ tình cảnh bị giam giữ, tù túng, mất tự do 
chỉ nhưng người nghèo khổ, có ít vốn liếng buôn bán vặt vãnh, tần tảo. 
01 
02 
Bài tập 1 
Bài tập 2 
LUYỆN TẬP 
THẢO LUẬN NHÓM 8: TÌM VÀ GIẢI NGHĨA THÀNH NGỮ 
(CÓ CẤU TẠO SO SÁNH) 
THÀNH NGỮ 
 NGHĨA 
Êm như ru 
Lúng túng như gà mắc tóc 
Nhanh như chớp 
Ngọt như mía lùi 
Nhẹ nhàng êm ái,đem lại cảm giác dễ chịu 
Thiếu bình tĩnh, bối rối 
Rất nhanh giống như tia chớp trên bầu trời lóe lên rồi vụt tắt. 
Nói năng khéo léo, nhẹ nhàng, có sức thuyết phục 
01 
02 
03 
Bài tập 1 
Bài tập 2 
Bài tập 3 
LUYỆN TẬP 
THẢO LUẬN NHÓM 8: TÌM VÀ GIẢI NGHĨA THÀNH NGỮ 
(có cấu tạo tương ứng giữa các vế) 
THÀNH NGỮ 
 NGHĨA 
Nói trước quên sau 
Có mới nới cũ 
Trước lạ sau quen 
Ma cũ bắt nạt ma mới 
Vừa nói xong đã quên rồi 
Phụ bạc không chung thủy, có cái mới thường coi thường rẻ rúng cái cũ, người cũ 
Lần đầu gặp mặt một người cảmgiác rất lạ nhưng dần khi biết nhau rồi thì sẽ trở nên quen thuộc. 
Người cũ cậy quen biết nhiều nên ra oai, bắt nạt người mới đến chưa hiểu biết gì. 
01 
02 
03 
Bài tập 1 
Bài tập 2 
Bài tập 3 
04 
Bài tập 4 
LUYỆN TẬP 
THẢO LUẬN NHÓM CẶP: GHÉP NỐI THÀNH NGỮ 
THÀNH NGỮ 
 NGHĨA 
1.Thả con săn sắt bắt con cá sộp 
2.Thả mồi bắt bóng 
3.Chuột sa chĩnh gạo 
4.Buồn ngủ gặp chiếu manh 
a) Làm ra ít tiêu pha nhiều 
b) May mắn rơi vào hoàn cảnh sung túc 
c)May mắn có được cái đang cần 
d) bỏ cái có thực chạy theo cái hư ảo. 
5.Bóc ngắn cắn dài 
e)Bỏ mối lợi nhỏ để thu mối lợi lớn. 
CHUYỆN VUI VỀ DẤU CÂU 
Có một người chẳng may đánh mất dấu phẩy. Anh ta trở nên sợ những câu phức tạp Sau đó, không may, anh lại làm mất dấu chấm than. Anh bắt đầu nói khe khẽ, đều đều, không ngữ điệu. Anh không cảm thán không suýt xoa Kế đó, anh ta đánh mất dấu chấm hỏi và chẳng bao giờ hỏi ai điều gì nữa. Mọi sự kiện xảy ra ở đâu, dù trong vũ trụ hay trên mặt đất hay ngay trong nhà mình mà anh ta không biết, anh ta đánh mất khả năng học hỏi Một vài tháng sau anh ta đánh mất dấu hai chấm. Từ đó anh ta không liệt kê được, không giải thích được hành vi của mình Cứ mất dần các dấu cuối cùng anh ta chỉ còn dấu ngoặc kép mà thôi. Anh ta không phát biểu được một ý kiến nào của riêng mình nữa, lúc nào cũng chỉ trích dẫn lời của người khác Cứ như vậy anh ta đi đến dấu chấm hết. 
 (Lược trích trên Báo Hoa học trò) 
II.DẤU CHẤM PHẨY 
KiẾN THỨC NGỮ VĂN 
 VÍ DỤ 
- Dấu chấm phẩy dùng để đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp. 
“Những bí quyết để sống lâu: từ: nhân đức, phúc hậu; kiệm: chừng mực; hòa: vui vẻ, khoan dung; tĩnh: điềm đạm, không nóng nảy” 
(Ngạn ngữ phương Đông). 
Tìm CÁC DẤU CHẤM PHẨY VÀ CHO BIẾT TÁC DỤNG 
Ai đã từng tiếp xúc với Nguyên Hồng đều thấy rõ điều này: ông rất dễ xúc động, rất dễ khóc. Khóc khi nhớ đến bạn bè, đồng chí từng chia bùi sẻ ngọt; khóc khi nghĩ đến đời sống khổ cực của nhân dân mình ngày trước; khóc khi nói đến công ơn của Tổ quốc, quê hương đã sinh ra mình, đến công ơn của Đảng, đến Bác Hồ đã đem đến cho mình lí tưởng cao đẹp của thời đại. (Nguyễn Đăng Mạnh) 
b) Chẳng hạn, chuyện dân gian kể, lúc Lê Lợi sinh ra có ánh sáng đầy nhà, mùi hương lạ khắp xóm; còn Nguyễn Huệ khi ra đời, có hai con hổ chầu hai bên. (Bùi Mạnh Nhi) 
Đánh dấu ranh giới các bộ phận trong phép liệt kê phức tạp. 
III.LUYỆN VIẾT ĐOẠN VĂN 
 Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5-7 dòng) về một tác phẩm, tác giả hoặc nhân vật trong những tác phẩm văn học em đã học trong đoạn văn có sử dụng biện pháp tu từ so sánh như trong câu sau: Có thể nói mỗi dòng chữ ông viết ra là một dòng nước mắt nóng bỏng tình xót thương ép thẳng ra từ trái timvoo cùng nhạy cảm của mình. 
 (Nguyễn Đăng Mạnh). 
(Khuyến khích sử dụng thành ngữ hoặc dấu chấm phẩy) 
IV.VẬN DỤNG 
 Bạn có thích 
Xem phim hoạt hình Tom and Jerry 
Tìm thành ngữ có hình ảnh con chuột 
Bài tập về nhà 
1. Tìm thành ngữ có hình ảnh con mèo 
2 . Soạn bài tuần tiếp theo 
Tạm biệt các em!