Giáo án Đại số Lớp 6 (Sách Cánh Diều) - Chương 4 - Bài 1: Thu thập, tổ chức, biểu diễn, phân tích và xử lí dữ liệu

 Ngày dạy: Ngày soạn:
Tiết theo KHBD:
 CHƯƠNG IV: MỘT SỐ YÊU TỐ THỐNG KÊ VÀ XÁC SUẤT
 BÀI 1: THU THẬP, TỔ CHỨC, BIỂU DIỄN, PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÍ DỮ LIỆU
 Thời gian thực hiện: (04 tiết)
I. Mục tiêu:
1. Về kiến thức:
- Nhận biết được các loại dữ liệu.
- Phát hiện được giá trị hợp lí, không hợp lí trong dữ liệu.
- Thu thập, tổ chức, phân tích và xử lí được dữ liệu.
- Đọc, biểu diễn được dữ liệu ở dạng thích hợp qua bảng số liệu, biểu đồ tranh, biểu đồ cột.
2. Về năng lực:
* Năng lực chung:
- Năng lực tự học: HS tự hoàn thành được các nhiệm vụ học tập chuẩn bị ở nhà và tại lớp.
- Năng lực giao tiếp và hợp tác: HS phân công được nhiệm vụ trong nhóm, biết hỗ trợ 
nhau, trao đổi, thảo luận, thống nhất được ý kiến trong nhóm để hoàn thành nhiệm vụ.
* Năng lực đặc thù:
- Năng lực giao tiếp toán học: HS đọc được các dữ liệu trong bảng số liệu, biểu đồ tranh, 
biểu đồ cột thông qua các hoạt động nhóm.
- Năng lực tư duy và lập luận toán học, năng lực giải quyết vấn đề toán học, năng lực mô 
hình hóa toán học: thực hiện được các thao tác tư duy so sánh, phân tích, tổng hợp, khái 
quát hóa, để giải quyết những vấn đề quy luật đơn giản từ việc phân tích bảng số liệu, 
biểu đồ cột, biểu đồ tranh, kiểm tra được một sự kiện xảy ra hay không xảy ra, biểu diễn; 
vận dụng được các kiến thức giải bài tập một số bài tập có nội dung gắn với thực tiễn ở 
mức độ đơn giản.
3. Về phẩm chất:
- Chăm chỉ: thực hiện đầy đủ các hoạt động học tập một cách tự giác, tích cực.
- Trung thực: thật thà, thẳng thắn trong báo cáo kết quả hoạt động cá nhân và theo nhóm, 
trong đánh giá và tự đánh giá. - Trách nhiệm: hoàn thành đầy đủ, có chất lượng các nhiệm vụ học tập.
II. Thiết bị dạy học và học liệu:
1. Giáo viên: SGK, kế hoạch bài dạy, thước thẳng, bảng phụ hoặc máy chiếu.
2. Học sinh: SGK, thước thẳng, bảng nhóm.
III. Tiến trình dạy học:
Tiết 1: 
1. Hoạt động 1: Mở đầu
a) Mục tiêu: Gợi động cơ vào bài mới.
b) Nội dung: Quan sát biểu đồ sản lượng cà phê và gạo xuất khẩu của Việt Nam trong một 
số năm và nghe giới thiệu chung về chương IV.
c) Sản phẩm: Các hình ảnh, vào bài học.
d) Tổ chức thực hiện:
 Hoạt động của GV và HS Nội dung
* GV giao nhiệm vụ học tập Quan sát biểu đồ trên.
- HS hoạt động cá nhân.
-Em hãy quan sát và cho biết hình ảnh 
trên giúp em điều gì?
* HS thực hiện nhiệm vụ
- HS hoạt động cá nhân.
- HS quan sát và thực hiện nhiệm vụ.
* Báo cáo, thảo luận
- GV yêu cầu các HS lần lượt trả lời 
miệng
- HS cả lớp lắng nghe, nhận xét.
* Kết luận, nhận định: 
- GV nhận xét các câu trả lời của HS. 
- GV đặt vấn đề vào bài mới: Trong cuộc 
sống hang ngày chúng ta vẫn luôn thu 
thập, biểu diễn dữ liệu dưới dạng bảng số 
liệu, các dạng biểu đồ, hay mô hình xác 
suất thực nghiệm trong một số trò chơi, đó 
chính là nội dung mà chúng ta sẽ tìm hiểu 
trong chương IV. MỘT SỐ YẾU TỐ THỐNG KÊ VÀ XÁC SUẤT. Nội dung chương IV.
Và hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau vào 
tìm hiểu bài học đầu tiên của chương
Bài 1. THU THẬP, TỔ CHỨC, BIỂU 
DIỄN, PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÍ DỮ 
LIỆU.
2. Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới
Hoạt động 2.1: Thu thập, tổ chức, phân tích và xử lí dữ liệu.
a) Mục tiêu:
- Hiểu cách thu thập dữ liệu.
- Biết tổ chức, phân loại, biểu diễn dữ liệu dưới dạng bảng hoăc biểu đồ.
- Biết phân tích, xử lí dữ liệu để tìm ra thông tin hữu ích và rút ra kết luận.
b) Nội dung:
- Thực hiện hoạt động 1 trong SGK – T4, thực hiện các ví dụ 1, ví dụ 2, ví dụ 3 - SGK.
c) Sản phẩm:
- Kết quả thực hiện hoạt động 1 SGK – T4.
- Lời giải và kết quả thực hiện các ví dụ.1, 2, 3 SGK.
d) Tổ chức thực hiện:
 Hoạt động của GV và HS Nội dung
* GV giao nhiệm vụ học tập 1
- HS hoạt động cá nhân.
- Quan sát biểu đồ sau và cho biết:
+ Trong các tỉnh ở khu vực Tây Nguyên, 
Tỉnh nào có dân số lớn nhất? Tình nào có 
dân số nhỏ nhất?
+ Nêu một số cách thu thập, phân loại, 
kiểm đếm, ghi chép số liệu thống kê đã học 
ở tiểu học.
* HS thực hiện nhiệm vụ 1: - HS quan sát biểu đồ và thực hiện nhiệm 
vụ.
* Báo cáo, thảo luận 1: 
- GV yêu cầu hai HS trả lời câu hỏi.
- Các HS quan sát, lắng nghe, nhận xét và 
nêu câu hỏi phản biện.
* Kết luận, nhận định 1: 
- GV chính xác hóa kết quả của hoạt động 
1.
- GV đánh giá, nhận xét thái độ hoạt động 
của HS, GV dẫn dắt HS vào 
I. Thu thập, tổ chức, phân tích và xử lí dữ 
liệu.
* GV giao nhiệm vụ học tập 2: I. THU THẬP , TỔ CHỨC, PHÂN TÍCH 
- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm 4 bằng VÀ XỬ LÍ DỮ LIỆU.
kĩ thuật khăn trải bàn: Ví dụ 1: (SGK-T4)
+ Thực hiện ví dụ 1, trong SGK trang 4. Giải:
+ Ta có thể nhận biết được tính hợp lí của 
 a) Khi tiến hành thống kê, lớp trưởng cần 
dữ liệu thống kê theo tiêu chí gì?
 thu thập thông tin về việc đăng kí tham gia 
+ Hãy thu thập dữ liệu về ngày, tháng, năm 
 câu lạc bộ của từng bạn trong lớp 6A. 
sinh của các bạn trong lớp và thống kê số 
bạn cùng tháng sinh. + Đối tượng thống kê là 4 câu lạc bộ thể 
* HS thực hiện nhiệm vụ 2: thao: cầu lông, bóng bàn, thể dục nhịp điệu, 
- HS hoạt động nhóm 4 theo kĩ thuật khăn bóng đá. Tiêu chí thống kê học sinh là đăng 
trải bàn để thực hiện nhiệm vụ 2. kí tham gia các câu lạc bộ thể thao đó.
- Hướng dẫn, hỗ trợ: GV quan sát hỗ trợ 
 b) Số HS lớp 6A theo thống kê của bạn lớp 
HS thực hiện nhiệm vụ.
 trưởng là: 12 6 6 56 80 (học sinh).
* Báo cáo, thảo luận 2: 
- GV yêu cầu đại diện 2 nhóm hoàn thành Vì vậy, dãy số liệu bạn lớp trưởng liệt kê là 
nhanh nhất lên bảng trình bày và trả lời các không hợp lí vì sĩ số 80 HS của lớp 6A là 
câu hỏi phản biện. quá lớn so với thực tế.
- HS các nhóm quan sát, lắng nghe, nhận Nhận xét: Theo yêu cầu của giáo viên, mục 
xét và nêu câu hỏi phản biện. đích của thống kê là tìm ra số liệu HS lớp 
* Kết luận, nhận định 2: 
 6A tham gia từng câu lạc bộ thể thao, vì 
- GV chính xác hóa kết quả của hoạt động 
 vậy:
1.
 • Đối tượng thống kê là bốn câu lạc bộ - GV đánh giá, nhận xét thái độ hoạt động thể thao.
nhóm, mức độ đạt được của sản phẩm • Tiêu chí thống kê là số HS tham gia 
nhóm, kĩ năng diễn đạt trình bày của HS. từng câu lạc bộ.
 Dựa vào đối tượng thống kê và tiêu chí 
 thống kê, ta có thể tổ chức và phân loại 
 dữ liệu.
* GV giao nhiệm vụ học tập 3: Ví dụ 2: (SGK-T5,6)
- HS hoạt động nhóm đôi bạn cùng tiến.
+ Dựa vào kết quả môn Toán được liệt kê Giải:
hãy điền vào bảng số liệu theo mẫu. a) Ta có bảng số liệu (sgk).
+ Tính số học sinh lớp 6D .
 b) Bằng cách cộng số HS theo các cột điểm 
+ So với cả lớp 6D , tỉ lệ học sinh lớp có 
 từ 1 đến 10 ta nhận được số HS của lớp 6D 
điểm dưới trung bình là bao nhiêu phần 
 là 40 em.
trăm.
* HS thực hiện nhiệm vụ 3: Có3 HS điểm dưới trung bình nên tỉ số 
- HS thực hiện nhiệm vụ đôi bạn cùng tiến. phần trăm của số HS có điểm dưới trung 
-Hướng dẫn, hỗ trợ: GV quan sát hỗ trợ HS bình và số HS của lớp 6D là: 
thực hiện nhiệm vụ. 3
  100% 7,5%.
* Báo cáo, thảo luận 3: 40
- Hai đôi bạn đại diện cho lớp lên bảng thi 
trình bày bài.
- HS cả lớp quan sát, lắng nghe và nhận 
xét.
* Kết luận, nhận định 3: 
- GV đánh giá, nhận xét thái độ hoạt động 
nhóm, mức độ đạt được của sản phẩm 
nhóm, kĩ năng diễn đạt trình bày của HS.
- GV chốt bài.
* GV giao nhiệm vụ học tập 4 Ví dụ 3: SGK-T6.
- HS hoạt động nhóm theo bàn. Giải:
- HS đọc ví dụ 3. a) Mỗi tổ lao động có 12 người.
- Dựa vào bảng thống kê, em hãy cho biết: b) Số người lao động giỏi của cả đội là 24 
+ Mỗi tổ lao động có bao nhiêu người? người. Số lao động khá và đạt giải của cả 
 đội là 12 người. Do đó số lao động giỏi của + Thông báo của đội trưởng có đúng cả đội nhiều hơn số lao động khá và đạt của 
không? cả đội là: 24 12 12 (người).
* HS thực hiện nhiệm vụ Vậy thông báo của đội trưởng là đúng.
- HS thực hiện nhiệm vụ. Kết luận: Sau khi thu thập, tổ chức, phân 
- Hướng dẫn, hỗ trợ: GV quan sát hỗ trợ loại, biểu diễn dữ liệu bằng bảng hoặc 
HS thực hiện nhiệm vụ. biểu đồ, ta cần phân tích và xử lí các dữ 
* Báo cáo, thảo luận liệu đó để tìm ra những thông tin hữu ích 
 và rút ra kết luận.
- Đại diện nhóm lên trình bày bài.
- HS cả lớp quan sát, lắng nghe và nhận 
xét.
* Kết luận, nhận định
- GV đánh giá, nhận xét thái độ hoạt động 
nhóm, mức độ đạt được của sản phẩm 
nhóm, kĩ năng diễn đạt trình bày của HS.
- GV chốt bài.
Hướng dẫn tự học ở nhà .
- Ghi nhớ phần kết luận.
- Làm lại ba ví dụ.
- Làm bài tập: Thu thập dữ liệu về ngày, tháng, năm sinh của các bạn trong lớp và thống kê 
số bạn có cùng tháng sinh.
- Chuẩn bị bài mới: đọc trước mục 1, 2 trong II. BIỂU DIỄN DỮ LIỆU.
Tiết 2:
Hoạt động 2.2: Biểu diện dữ liệu : Bảng số liệu.
a) Mục tiêu:
- HS đọc, phân tích dữ liệu từ bảng số liệu.
- HS xác định được các tiêu chí dựa vào bảng số liệu.
b) Nội dung:
- Thực hiện hoạt động 2 trong SGK – T7
c) Sản phẩm:
- Kết quả thực hiện hoạt động 2 trong SGK – T7
d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động của GV và HS Nội dung
* GVgiao nhiệm vụ học tập 1: II. BIỂU DIỄN DỮ LIỆU
- HS hoạt động cặp đôi.
- Hãy nêu đối tượng thống kê và tiêu chí 1. Bảng số liệu.
thống kê.
- Các đối tượng này được biểu diễn ở dòng 
nào trong bảng số liệu?
* Thực hiện nhiệm vụ 1: Quan sát bảng số liệu trên, ta thấy:
- HS HĐ thảo luận đôi trả lời câu hỏi.
 • Đối tượng thống kê là các điểm số: 
* Báo cáo, thảo luận 1: 
 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10Các đối tượng 
- GV yêu cầu đại diện 2 đôi bạn lên bảng 
trình bày câu trả lời và trả lời các câu hỏi này lần lượt được biểu diễn ở dòng 
phản biện. đầu tiên.
- HS trong lớp quan sát, lắng nghe, nhận • Tiêu chí thống kê là số sản phẩm 
xét và nêu câu hỏi phản biện. ứng với mỗi loại điểm.
* Kết luận, nhận định 1: • Ứng với mỗi đối tượng thống kê có 
- GV chính xác hóa lời giải, đánh giá mức một số liệu thống kê theo tiêu chí, 
độ hoàn thành và kĩ năng hoạt động nhóm lần lượt được biểu diễn ở dòng thứ 
đôi. hai (theo cột tương ứng).
Hoạt động 2.3:Biểu diễn dữ liệu: Biểu đồ tranh.
a) Mục tiêu:
- HS đọc, phân tích dữ liệu từ bảng số liệu và biểu đồ tranh.
- HS xác định được các tiêu chí dựa vào bảng số liệu và biểu đồ tranh.
b) Nội dung:
- Thực hiện hoạt động 3 trong SGK – T7.
c) Sản phẩm:
- Kết quả thực hiện hoạt động 3 trong SGK – T7.
d) Tổ chức thực hiện:
 Hoạt động của GV và HS Nội dung
* GVgiao nhiệm vụ học tập 2: 2. Biểu đồ tranh.
-GV chia lớp thành bốn nhóm
HS thực hiện nhóm hoạt động 3. - Hãy nêu đối tượng thống kê và tiêu chí 
thống kê bốn tháng đầu năm 2020 .
- Các đối tượng này được biểu diễn ở cột 
nào trong Hình 2? 
- Biểu tượng và cho biết điều gì?
- Tháng nào bán được nhiều táo nhất
 Quan sát biểu đồ tranh trong Hình 2, ta 
- Tháng nào bán 
 thấy:
được ít táo nhất.
- Tính số táo bán được trong tháng 3. • Đối tượng thống kê trong bốn tháng 
- Tính số táo bán được trong những tháng đầu năm 2020 : tháng 1, tháng 2 , 
còn lại. tháng 3, tháng 4 .
* Thực hiện nhiệm vụ 2: HS HĐ thảo • Các đối tượng này lần lượt được 
luận nhóm trả lời câu hỏi biểu diễn ở cột đầu tiên.
* Báo cáo, thảo luận 2: • Tiêu chí thống kê là số tấn táo bán 
- GV yêu cầu đại diện 2 nhóm lên bảng được trong mỗi tháng.
thực hiện nhiệm vụ và trả lời các câu hỏi • Ứng với mỗi đối tượng thống kê có 
phản biện.
 một số liệu thống kê theo tiêu chí, 
- HS các nhóm quan sát, lắng nghe, nhận 
 lần lượt được biểu diễn ở dòng tương 
xét và nêu câu hỏi phản biện.
 ứng.
* Kết luận, nhận định 2: 
 • Biểu tượng để chỉ 10 tấn 
- GV chính xác hóa lời giải, đánh giá mức 
độ hoàn thành và kĩ năng hoạt động nhóm táovà biểu tượng để chỉ 5 tấn 
 táo.
 • Tháng 1 bán được 10 tấn táo; tháng 
 2 bán được 40 tấn táo; tháng 3 bán 
 được 25tấn táo; tháng 4 bán được 
 20 tấn táo. Như vậy tháng 2 bán 
 được nhiều nhất; tháng 1 bán được ít 
 nhất.
Hướng dẫn tự học ở nhà .
- Ghi nhớ nội dung bài học.
- Làm bài tập sau:
+ Số lượng một số dụng cụ học tập của 10HS tổ Hai ở lớp 6E được thống kê như sau: bút 
có 18 chiếc; thước có 10 chiếc; compa có 5 chiếc; êke có 9 chiếc.
a) Nếu đối tượng thống kê và tiêu chí thống kê.
b) Biểu diễn dữ liệu thống kê bằng biểu đồ tranh.
+ Bài 1, 2, 3 - SBT - Trang - Chuẩn bị bài mới: đọc trước mục 3 trong II. BIỂU DIỄN DỮ LIỆU.
Tiết 3:
Hoạt động 2.4: Biểu diễn dữ liệu: Biểu đồ cột.
a) Mục tiêu:
- HS xác định được dữ liệu và các tiêu chí dựa vào biểu đồ cột.
- Nhận ra được vấn đề hoặc quy luật đơn giản về việc phân tích biểu đồ cột.
- Đọc, mô tả dữ liệu từ biểu đồ cột.
- Vẽ được biểu đồ cột bằng số liệu cho trước.
b) Nội dung:
- Thực hiện hoạt động 4 trong SGK – T7.
- Đọc biểu đồ cột , Ví dụ 4.
c) Sản phẩm:
- Kết quả thực hiện hoạt động 4 trong SGK – T7
- Lời giải ví dụ 4.
d) Tổ chức thực hiện:
 Hoạt động của GV và HS Nội dung
* GVgiao nhiệm vụ học tập 1: 3. Biểu đồ cột.
-HS quan sát biểu đồ cột hình 2 và hoạt 
động cặp đôi.
- Hãy nêu đối tượng thống kê và tiêu chí 
thống kê.
- Các đối tượng này được biểu diễn trục 
nào trên biểu đồ cột?
- Số liệu thống kê theo tiêu chí được biểu 
diễn ở trục nào trên biểu đồ cột?
- Nêu số lượng dân số từng nước trong biểu 
đồ hình cột (Hình 2).
- Quốc gia nào có số dân lớn nhất, Quốc 
gia nào có số dân ít nhất?
* Thực hiện nhiệm vụ 1: 
 Quan sát biểu đồ cột trong hình 2, ta thấy:
-HS HĐ thảo luận đôi trả lời câu hỏi.
* Báo cáo, thảo luận 1: • Đối tượng thống kê là các quốc gia. - GV yêu cầu đại diện 2 đôi bạn lên bảng Các đối tượng này lần lượt được biểu 
trình bày câu trả lời và trả lời các câu hỏi diễn ở trục nằm ngang.
phản biện. • Tiêu chí thống kê là dân số của mỗi 
- HS trong lớp quan sát, lắng nghe, nhận nước.
xét và nêu câu hỏi phản biện. • Ứng với mỗi đối tượng thống kê có 
* Kết luận, nhận định 1: một số liệu thống kê theo tiêu chí, 
- GV chính xác hóa lời giải, đánh giá mức lần lượt được biểu diễn ở trục thẳng 
độ hoàn thành và kĩ năng hoạt động nhóm đứng.
đôi. • Quốc gia có số dân nhiều nhất là Hoa 
 kỳ 328240000 ; Quốc gia có số dân 
 ít nhất là Australia25364000
* GVgiao nhiệm vụ học tập 2: Ví dụ 4: SGK – T8.
- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm chuyên 
gia.
- GV chia lớp thành 4 nhóm chuyên gia: 
+ Thực hiện ví dụ 4, trong SGK trang 8, 9.
+ Ta có thể nhận biết được tính hợp lí của 
dữ liệu thống kê theo tiêu chí gì?
+ Dựa vào thống kê, ta có thể bác bỏ kết 
luận đã nêu ra không?
* HS thực hiện nhiệm vụ 2: Giải:
- HS hoạt động nhóm 4 theo kĩ thuật ghép a) Ta có bảng số liệu sau:
nhóm chuyên gia để thực hiện nhiệm vụ 2.
- Hướng dẫn, hỗ trợ: GV quan sát hỗ trợ 
HS thực hiện nhiệm vụ.
* Báo cáo, thảo luận 2: 
- GV yêu cầu đại diện 2 nhóm hoàn thành 
nhanh nhất lên bảng trình bày và trả lời các 
câu hỏi phản biện.
- HS các nhóm quan sát, lắng nghe, nhận b) Từ bảng số liệu trên có 39người tham 
xét và nêu câu hỏi phản biện. gia hội nghị. Mà thư kí thông báo có 40 đại 
* Kết luận, nhận định 2: biểu tham dự.
- GV chính xác hóa kết quả của hoạt động Vậy thông báo của thư kí là không đúng.
1.
 Kết luận: Dựa vào thống kê, ta có thể bác