Giáo án dạy thêm Ngữ văn Lớp 6 (Bộ sách Kết nối tri thức và cuộc sống) - Bài 4: Quê hương yêu dấu

BUỔI 1
BÀI 4
Ngày soạn ..................
Ngày dạy:...................
ÔN TẬP
QUÊ HƯƠNG YÊU DẤU
-------–&—-------
 Việt Nam đất nước ta ơi
Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn.
(Nguyễn Đình Thi)
 A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
 1. Kiến thức: Giúp HS:
- Ôn tập hệ thống hóa kiến thức của các văn bản thơ lục bát: tình cảm, cảm xúc của người viết thể hiện qua ngôn ngữ văn bản: cảm nhận được nội dung và giá trị nghệ thuật của các bài ca dao ca ngợi vẻ đẹp quê hương; những nét chính về nội dung và nghệ thuật của bài thơ Chuyện cổ nước mình; cảm nhận được nội dung, ý nghĩa và những nét độc đáo trong cảm xúc của tác giả Thép Mới ở văn bản Cây tre Việt Nam.
- Ôn tập khắc sâu kiến thức về hiện tượng từ đồng âm và từ đa nghĩa, biện pháp tu từ hoán dụ
- HS hiểu được cách làm thơ lục bát, vận dụng kiến thức lí thuyết đã học để tự sáng tác một bài thơ lục bát
- Biết cách viết một đoạn văn thể hiện cảm xúc về một bài thơ lục bát.
 2. Năng lực:
 - Năng lực chung: Tự chủ và tự học; giải quyết vấn đề và sáng tạo
 - Năng lực chuyên môn: Năng lực ngôn ngữ (đọc – viết – nói và nghe); năng lực văn học.
 3. Phẩm chất: 
- Tự hào về truyền thống lịch sử dân tộc, bồi dưỡng tinh thần yêu nước, trách nhiệm bảo vệ đất nước.
 - Bồi dưỡng vẻ đẹp tâm hồn qua tìm hiểu các lễ hội truyền thống dân tộc.
 - Có ý thức ôn tập nghiêm túc.
 B. PHƯƠNG TIỆN VÀ HỌC LIỆU
 1.Học liệu: 
 - Tham khảo SGV, SGK Ngữ văn 6, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống
 - Tài liệu ôn tập bài học.
 - Các phiếu học tập.
 2. Thiết bị và phương tiện:
 - Sưu tầm tranh ảnh, tư liệu có liên quan đến bài học.
 - Sử dụng ngôn ngữ trong sáng, lành mạnh.
 - Sử dụng máy chiếu/tivi kết nối wifi
 C.PHƯƠNG PHÁP, KĨ THUẬT DẠY HỌC
 - Phương pháp: Thảo luận nhóm,động não, dạy học giải quyết vấn đề, thuyết trình, đàm thoại gợi mở, dạy học hợp tác... .
 - Kĩ thuật: Sơ đồ tư duy, phòng tranh, chia nhóm, đặt câu hỏi, khăn trải bàn,...
D.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ
Hoạt động 1 : Khởi động
 a. Mục tiêu: Kết nối – tạo hứng thú cho học sinh, chuẩn bị tâm thế bước vào giờ ôn tập kiến thức.
b. Nội dung hoạt động: HS báo cáo sản phẩm.
c. Sản phẩm: Câu trả lời đúng của HS.
d. Tổ chức thực hiện hoạt động: 
B1: Chuyển giao nhiệm vụ:
Báo cáo sản phẩm dạy học dự án:
- Nhóm 1: Tập làm phóng viên hoặc hướng dẫn viên du lịch: Nếu được nói những ấn tượng đẹp đẽ sâu sắc về quê hương, em sẽ nói những gì? 
- Nhóm 2: Tập làm hoạ sĩ: Vẽ các bức tranh minh hoạ nội dung của một bài ca dao hoặc một văn bản trong bài 4 (ghép nhiều tranh lại theo trình tự tạo thành 1 truyện tranh).
(Nhiệm vụ các nhóm đã được giao trước một tuần sau tiết học buổi sáng)
B2: Thực hiện nhiệm vụ:
 Các nhóm lần lượt báo cáo sản phẩm dự án của nhóm.
 GV khích lệ, động viên.
B3: Báo cáo sản phẩm học tập:
Các nhóm nhận xét sản phẩm của nhóm bạn sau khi nhóm bạn báo cáo.
 B4: Đánh giá, nhận xét
- GV nhận xét, khen và biểu dương các nhóm có sản phẩm tốt.
 - GV giới thiệu nội dung ôn tập bài 4:
KĨ NĂNG
NỘI DUNG CỤ THỂ
Đọc – hiểu văn bản
Đọc hiểu văn bản: 
+Văn bản 1: Chùm ca dao về quê hương đất nước.
+ Văn bản 2: Chuyện cổ nước mình (Lâm Thị Mỹ Dạ).
 Văn bản 3 : Cây tre Việt Nam (Thép Mới). .
Thực hành Tiếng Việt: - Từ đồng âm và từ đa nghĩa, biện pháp tu từ hoán dụ
- VB thực hành đọc: Hành trình của bầy ong (Nguyễn Đức Mậu)
Viết
Viết: Tập làm một bài thơ lục bát.
 Viết một đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát.
Nói và nghe
Nói và nghe: Trình bày suy nghĩ về tình cảm của con người với quê hương.
Hoạt động 2: Ôn tập kiến thức cơ bản
a. Mục tiêu: Giúp HS ôn tập, nắm chắc các đơn vị kiến thức của bài học: Bài 4: Quê hương yêu dấu
b. Nội dung hoạt động: Vận dụng các phương pháp đàm thoại gợi mở, hoạt động nhóm để ôn tập.
 c. Sản phẩm: Câu trả lời cá nhân hoặc sản phẩm nhóm.
d. Tổ chức thực hiện hoạt động.
B1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV hướng dẫn HS ôn lại các đơn vị kiến thức cơ bản bằng phương pháp hỏi đáp, đàm thoại gợi mở; hoạt động nhóm,
HS lần lượt trả lời nhanh các câu hỏi củaGV các đơn vị kiến thức cơ bản của bài học 4.
 B2: Thực hiện nhiệm vụ
HS tích cực trả lời.
GV khích lệ, động viên
B3: Báo cáo sản phẩm
HS lần lượt trả lời các câu hỏi của GV.
Các HS khác nhận xét, bổ sung.
B4: Đánh giá, nhận xét
GV nhận xét, chốt kiến thức
ÔN TẬP ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
µ KIẾN THỨC CHUNG VỀ THƠ LỤC BÁT
Câu hỏi ôn tập: Em hãy nhắc nhanh lại những yếu tố hình thức của một bài thơ nói chung và những đặc điểm của thể thơ lục bát.
Gợi ý trả lời
1. Một số yếu tố hình thức của bài thơ
 - Dòng thơ gồm các tiếng được sắp xếp thành hàng; các dòng thơ có thể giống hoặc khác nhau về độ dài, ngắn.
 - Vần là phương tiện tạo tính nhạc cơ bản của thơ dựa trên sự lặp lại (hoàn toàn hoặc không hoàn toàn) phần vần của âm tiết. Vân có vị trí ở cuối dòng thơ gọi là vần chân, ở giữa dòng thơ gọi là vần lưng.
 - Nhịp là những điểm ngắt hơi khi đọc một dòng thơ. Ngắt nhịp tạo ra sự hài hoà, đồng thời giúp hiểu đúng ý nghĩa của dòng thơ.
 2. Đặc điểm của thơ lục bát
- Lục bát là thể thơ truyền thống của dân tộc Việt Nam, có sức sống mãnh liệt, mang đậm vẻ đẹp tâm hồn con người Việt Nam.
- Số câu, số chữ mỗi dòng: Mỗi bài thơ ít nhất gồm hai dòng với số tiếng cố định: dòng sáu tiếng (dòng lục) và dòng tám tiếng (dòng bát).
- Gieo vần: 
+ Gieo vần chân và vần lưng. 
 + Tiếng thứ sáu của dòng lục gieo vần xuống tiếng thứ sáu của dòng bát, tiếng thứ tám của dòng bát gieo vần xuống tiếng thứ sáu của dòng lục tiếp theo
- Ngắt nhịp: thường ngắt nhịp chẵn (mỗi nhịp hai tiếng)
3. Cách đọc hiểu tác phẩm thơ lục bát
Câu hỏi ôn tập: Em cần lưu ý những điều gì khi đọc hiểu một bài thơ lục bát?
Gợi ý trả lời
 Khi đọc hiểu một tác phẩm thơ lục bát, ta cần tuân thủ những yêu cầu dưới đây:
- Cần biết rõ tên tác phẩm, tên tập thơ, tên tác giả, năm xuất bản, tìm hiểu những thông tin liên quan đến hoàn cảnh sáng tác bài thơ.
- Cần hiểu được bài thơ là lời của ai, nói về ai, về điều gì?
- Đọc kĩ bài thơ, cảm nhận ý thơ qua các yếu tố hình thức của bài thơ lục bát: nhan đề, dòng thơ, số khổ thơ, vần và nhịp, các hình ảnh đặc sắc, các biện pháp tu từ, . Ý thơ ở đây là cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng, những sự việc, sự vật, Đồng cảm với nhà thơ, dùng liên tưởng, tưởng tượng, phân tích khả năng biểu hiện của từng từ ngữ, chi tiết, vần điệu, mới cảm nhận được ý thơ, thấu hiểu hình tượng thơ, cái tôi trữ tình, nhân vật trữ tình
- Chỉ ra được tình cảm, cảm xúc của người viết và tác động của chúng đến suy nghĩ và tình cảm của người đọc.
-Từ những câu thơ đẹp, lời thơ lạ, ý thơ hay, từ hình tượng thơ, cái tôi trữ tình, nhân vật trữ tình, hãy lùi xa ra và nhìn lại để lí giải, đánh giá toàn bài thơ cả về nội dung và nghệ thuật. Cần chỉ ra được những nét độc đáo, sáng tạo trong hình thức biểu hiện; những đóng góp về nội dung tư tưởng.
µ ÔN TẬP VĂN BẢN ĐỌC HIỂU
*GV hướng dẫn HS chốt các đơn vị kiến thức cơ bản của các văn bản đọc hiểu:
³ Văn bản 1: Chùm ca dao về quê hươngđất nước
KIẾN THỨC CHUNG VỀ CA DAO
1. Định nghĩa: Ca dao là một hình thức thơ ca dân gian truyền thống lâu đời của dân tộc Việt Nam.
2. Đặc điểm hình thức: 
+ Ca dao sử dụng nhiều thể thơ, trong đó nhiều bài viết theo thể lục bát. Mỗi bài ca dao ít nhất có hai dòng.
+ Thường sử dụng nhiều biện pháp tu từ, phép lặp hình ảnh, từ ngữ; lời ca dao thường ngắn gọn, dễ thuộc, dễ nhớ (2- 4 dòng)
3. Đặc điểm nội dung: Chủ yếu phản ánh tâm tư, tình cảm trong tâm hồn của con người (tình cảm gia đình, tình yêu quê hương, đất nước, tình yêu nam nữ, tình bạn, tình vợ chồng, than thân trách phận...). Tình yêu quê hương đất nước là 1 trong những chủ đề góp phần thể hiện đời sống tâm hồn, tình cảm của người Việt Nam
II. VĂN BẢN “Chùm ca dao về quê hương”
GV giao nhiệm vụ: Hãy hoàn thiện phiếu học tập sau: Chia lớp thành 3 nhóm
HS nhớ lại và ôn tập về 3 bài ca dao. Từ đó tìm ra điểm chung của 3 bài ca dao.
 Bài ca dao
 Từ ngữ, hình ảnh độc đáo
 Giải thích
1
2
3
*Dự kiến sản phẩm: 
Bài ca dao
Từ ngữ, hình ảnh độc đáo
 Tác dụng
 1
+ Hình ảnh “cành trúc la đà”, “khói tỏa ngàn sương”
+ Âm thanh “Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương”, 
+ Ẩn dụ:“Mặt gương Tây Hồ”
 Bức tranh kinh thành Thăng Long mang vẻ đẹp cổ kính, thơ mộng, yên bình. Tình yêu, niềm tự hào của tác giả về vẻ đẹp của Thăng Long.
 2
+ cách dùng câu hỏi, và những
 cách tính độ dài đường đi cụ 
thể, vừa mộc mạc “ bao xa”, 
“một trái núi, ba quãng đồng”
+“ai ơi”là tiếng gọi, lời mời
+: “Núi thành Lạng”, “sông 
Tam Cờ” vẻ đẹp của cảnh sắc 
núi sông. 
+“Kìa” điệp từ
-Vẻ đẹp hùng vĩ, khoáng đạt, nên 
thơ của xứ Lạng.
- Niềm tự hào, yêu mến của tác 
giả dân gian
 3
+ Các địa danh liệt kê: chợ 
Đông Ba, Đập Đá, thôn Vĩ Dạ,
Ngã Ba Sình. 
+ Từ láy “lờ đờ”
+ Âm thanh “tiếng hò xa vọng” 
- Vẻ đẹp của xứ Huế mộng mơ, êm đềm, trầm mặc với sông nước mênh mang, điệu hò tha thiết lay động lòng người.
- Niềm tự hào, yêu mến của tác 
giả dân gian.
 1. Thể thơ: Lục bát 
2. Chủ đề: Tình cảm yêu quê hương đất nước
3. Nghệ thuật.
- Thể thơ lục bát, lục bát biến thể với cách gieo vần hài hòa, tạo âm hưởng thiết tha .
- Ngôn ngữ, hình ảnh thơ thân thuộc, bình dị, giàu sức gợi
- Sử dụng nhiều phép tu từ , nhân hóa, điệp ngữ đặc sắc.
4. Nội dung.
- Ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên, của cuộc sống lao động bình dị trên mọi miền của đất nước.
- Tác giả gửi gắm lòng tự hào, tình yêu tha thiết của mình với quê hương đất nước, con người.
- Gợi nhắc mọi người hãy trân trọng, tự hào về vẻ đẹp của quê hương đất nước, con người.
 II. ĐỊNH HƯỚNG PHÂN TÍCH VĂN BẢN
1. Dàn ý:
1.1. Nêu vấn đề:
 - Giới thiệu về đặc trưng thể loại ca dao: Là thể loại trữ tình diễn tả tâm trạng, cảm xúc của con người, gắn với các hình thức sinh hoạt.
- Giới thiệu về chùm ca dao về tình yêu quê hương đất nước là bộ phận phong phú trong kho tàng ca dao trữ tình Việt Nam. Từ những câu hát ca ngợi vẻ đẹp của đất nước quê hương, nhân dân ta gửi gắm tình yêu, niềm tự hào về truyền thống của quê hương, đất nước.
1.2. Giải quyết vấn đề:
Bài 1
Gió đưa cành trúc la đà,
Tiếng chuông Trấn Võ canh gà Thọ Xương.
Mịt mờ khói toả ngàn sương,
Nhịp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ.
* Bức tranh thiên nhiên thơ mộng, yên bình
 + Hình ảnh: “gió đưa cành trúc” “mịt mù khói tỏa ngàn sương”
+ Âm thanh “Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương”, 
+ “Mặt gương Tây Hồ”
Nghệ thuật: chọn lựa hình ảnh, âm thanh
Từ láy “la đà”, “mịt mù”; hình ảnh ẩn dụ “mặt gương Tây Hồ”. Tác giả vẽ ra một bức tranh tuyệt đẹp về cảnh mùa thu vào buổi sáng sớm nơi kinh thành Thăng Long. Không gian buổi sáng sớm tinh mơ, cả kinh thành ẩn hiện trong màn sương mơ màng. 
+ Nổi bật là cành trúc nhẹ nhàng, đung đưa, lay động theo làn gió nhẹ.
+ Âm thanh: Xa xa văng vẳng tiếng chuông Trấn Vũ, tiếng gà tàn canh Thọ Xương vọng tới . Tiếng chuông ngân vang hoà cùng tiếng gà gáy. Âm thanh như tan ra hoà cùng đất trời sương khói mùa thu. 
* Cuộc sống lao động của nhân dân bắt đầu “nhịp chày Yên Thái”ngân vang dồn dập, khẩn trương. Nhịp chày chính là nhịp đập của cuộc sống, sức sống mạnh mẽ của kinh đô. 
+ Vẻ đẹp nên thơ, huyền ảo của Hồ Tây qua hình ảnh ẩn dụ đặc sắc “mặt gương Tây Hồ” 
Nhận xét: Bài thơ tả cảnh kinh thành Thăng Long mang vẻ đẹp cổ kính, thơ mộng, yên bình
* Cảm xúc của tác giả:
Thông qua miêu tả cảnh, ẩn chứa tình cảm tự hào, tình yêu, sự gắn bó của tác giả với Thăng Long và cũng là với quê hương đất nước:
Bài 2
Ðường lên xứ Lạng bao xa?
Cách một quả núi với ba quãng đồng.
Ai ơi, đứng lại mà trông,
Kìa núi thành Lạng, kìa sông Tam Cờ.
* Hai câu đầu: 
Giới thiệu con đường lên xứ Lạng: “bao xa” “một trái núi”, “ba quãng đồng” trữ tình cách dùng câu hỏi, và những cách tính độ dài đường đi cụ thể, vừa mộc mạc, dân dã đo đường bằng cánh đồng, trái núi. Qua đó, tác giả muốn thiết tha mời gọi mọi người đến với xứ Lạng, đó là con đường gần gũi, thơ mộng, không có gì cách trở.
* Hai câu sau: Lời mời gọi đến với xứ Lạng:
- Lời mời gọi thiết tha: 
+ Hai chữ “ai ơi”là tiếng gọi, lời mời, hướng tới ai đó, nó không cụ thể, là tất cả những con người Việt Nam ta. 
+ Cụm từ“đứng lại mà trông” lời đề nghị tha thiết, ông cha ta muốn nhắc nhở về sự ghi nhớ cội nguồn, là tình yêu bao la đối với quê hương đất nước. 
- Vẻ đẹp mảnh đất xứ Lạng:
+Vẻ đẹp của cảnh sắc núi sông: “Núi thành Lạng”, “sông Tam Cờ”. Đây là tên ngọn núi, tên sông rất nổi tiếng của Lạng Sơn.
+ “Kìa” hai lần lặp lại trong một câu thơ, tạo ta phép điệp từ, mở ra liên tiếp khung cảnh kì vĩ của thiên nhiên xứ Lạng, đồng thời diễn tả niềm tự hào, ngỡ ngàng trước bức tranh thiên nhiên khoáng đạt, mênh mông của mảnh đất Lạng Sơn.
Nhận xét: Vẻ đẹp hùng vĩ, khoáng đạt, mêng mông của xứ Lạng.
* Cảm xúc của tác giả: Bài ca thể hiện niềm tự hào, yêu mến thiết tha của tác giả dân gian về vẻ đẹp của xứ Lạng
Bài 3
Đò từ Đông Ba, đò qua Đập Đá,
Đò về Vĩ Dạ, thẳng ngã ba Sình.
Lờ đờ bóng ngả trăng chênh,
Tiếng hò xa vọng, nặng tình nước non.
Bức tranh tuyệt đẹp về Huế: 
* Hình ảnh để miêu tả thiên nhiên xứ Huế: - Các địa danh nổi tiếng bên dòng sông Hương được liệt kê: chợ Đông Ba, Đập Đá, thôn Vĩ Dạ, Ngã Ba Sình gợi đến những chuyến đò xuôi ngược.
- Hình ảnh: 
+ Những chuyến đò nối liền các địa danh nổi tiếng mở ra một miền sông nước mênh mông, thơ mộng, trữ tình của Huế.
+ Hình ảnh ánh trăng “Lờ đờ” từ láy đặt đầu câu thơ “Lờ đờ bóng ngả trăng chênh”, khắc họa bức tranh sông Hương trong không gian chìm ánh trăng thơ mộng, huyền ảo. Thiên nhiên hòa nhịp với cuộc sống của người dân lao động, 
+ Âm thanh tiếng hò trên sông: “Tiếng hò xa vọng, nặng tình nước non”. Đó là những làn điệu dân ca Huế tha thiết, ngọt ngào, vang vọng, lan tỏa trên mênh mang sông nước; tiếng hò chan chứa tình yêu đất nước.
Nhận xét: Với hình thức lục bát biến thể, bài ca dao đã ca ngợi vẻ đẹp của xứ Huế thơ mộng, trầm mặc, với sông nước mênh mang, với điệu hò thiết tha lay động lòng người.
* Cảm xúc của tác giả: Tình yêu, niềm tự hào của tác giả đối với xứ Huế 
Đánh giá vấn đề
*Khái quát đặc sắc vè nội dung, nghệ thuật của chùm ca dao 
a. Nghệ thuật.
- Thể thơ lục bát, lục bát biến thể với cách gieo vần hài hòa, tạo âm hưởng thiết tha .
- Ngôn ngữ, hình ảnh thơ thân thuộc, bình dị, giàu sức gợi
- Sử dụng nhiều phép tu từ , nhân hóa, điệp ngữ đặc sắc.
b. Nội dung.
- Ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên, của cuộc sống lao động bình dị trên mọi miền của đất nước.
- Tác giả gửi gắm lòng tự hào, tình yêu tha thiết của mình với quê hương đất nước, con người.
- Gợi nhắc mọi người hãy trân trọng, tự hào về vẻ đẹp của quê hương đất nước, con người.
*Bày tỏ thái độ của bản thân: Thêm hiểu về con người Việt Nam xưa, yêu và trân trọng những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc qua các bài ca dao ấy.
II. ĐỊNH HƯỚNG PHÂN TÍCH VĂN BẢN
 Ca dao là thể loại trữ tình diễn tả tâm trạng, cảm xúc của con người, gắn với các hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian. Ca dao về tình yêu quê hương đất nước là bộ phận phong phú trong kho tàng ca dao trữ tình Việt Nam. Từ những câu hát ca ngợi vẻ đẹp của đất nước quê hương, nhân dân ta gửi gắm tình yêu, niềm tự hào về truyền thống của quê hương, đất nước.
 Đến với bài ca dao thứ nhất, chúng ta đến với vẻ đẹp của kinh thành Thăng Long thuớ xa xưa
Gió đưa cành trúc la đà,
Tiếng chuông Trấn Võ canh gà Thọ Xương.
Mịt mờ khói toả ngàn sương,
Nhịp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ.
 Đọc bài ca dao, bức tranh thiên nhiên thơ mộng, yên bình của kinh thành Thăng Long mở ra trước mắt người đọc. Trong không gian của buổi sáng mùa thu, khung cảnh Thăng Long được miêu tả bằng vài nét chấm phá. Hình ảnh: “gió đưa cành trúc” gợi tả không gian buổi sáng mùa thu, gió rất nhẹ, gió không thổi mà chỉ đưa nhẹ nhàng làm đung đưa những cành trúc la đà sát mặt đất. Cành trúc được làn gió thu trong trẻo, mát lành vuốt ve êm dịu, cùng với gió cành trúc khẽ lay động bay cùng chiều gió. Cảnh sắc gợi ra cái êm đềm, trong trẻo của khí thu mát mẻ trong lành. Câu thơ có màu xanh của trúc, cử động khe khẽ của gió, và đương nhiên khí thu, tiết thu, bầu trời khoáng đạt cũng hiện ra thật rõ nét. Bức tranh không chỉ được cảm nhận bằng thị giác, mà còn cả thính giác. Đó là âm thanh quen thuộc của cuộc sống đời thường. Âm thanh rất bình dị:“Tiếng chuông Trấn Võ, canh gà Thọ Xương”. Xa xa văng vẳng tiếng chuông Trấn Vũ, tiếng gà gáy tàn canh ở huyện Thọ Xương vọng tới, báo hiệu một ngày mới bắt đầu. Tiếng chuông ngân vang hoà cùng tiếng gà gáy tạo ra âm thanh như tan ra hoà cùng đất trời sương khói mùa thu. Khói toả mịt mù được đảo lại “mịt mù khói toả”. Thủ pháp nghệ thuật đảo ngữ làm tăng sự huyền ảo lung linh của cảnh vật, của cuộc sống. Mặt đất một màu trắng mờ, do màn sương bao phủ. Đây cũng là cách miêu tả lấy động tả tĩnh, tả cảnh theo trình tự từ gần đến xa, tác giả vẽ ra một bức tranh tuyệt đẹp về cảnh mùa thu vào buổi sáng sớm nơi kinh thành Thăng Long. Không gian buổi sáng sớm tinh mơ, cả kinh thành ẩn hiện trong màn sương mơ màng. 
 Trong không gian ấy, cuộc sống lao động của nhân dân bắt đầu “nhịp chày Yên Thái”ngân vang dồn dập, khẩn trương. Nhịp chày chính là nhịp đập của cuộc sống, sức sống mạnh mẽ nơi kinh đô. Vẻ đẹp nên thơ, huyền ảo của Hồ Tây được miêu tả qua hình ảnh ẩn dụ đặc sắc “mặt gương Tây Hồ”. Hồ Tây tựa như một chiếc gương khổng lồ phản chiếu những sắc màu và nhịp sống vừa rộn rã vừa yên bình của Thăng Long. 
Bài thơ tả cảnh kinh thành Thăng Long mang vẻ đẹp cổ kính, thơ mộng, yên bình
Thông qua miêu tả cảnh, ẩn chứa tình cảm tự hào, tình yêu, sự gắn bó của tác giả với Thăng Long và cũng là với quê hương đất nước
 Khác với bài ca dao thứ nhất, bài ca dao thứ hai lại có một hình thức rất đặc biệt, đó là hình thức lời mời, lời gọi thiết tha, đây là hình thức sinh hoạt phổ biến trong ca dao. Tác giả dân gian giới thiệu vẻ đẹp của xứ Lạng, nơi địa đầu tổ quốc, nơi có thiên nhiên hùng vĩ, hữu tình:
Ðường lên xứ Lạng bao xa?
Cách một quả núi với ba quãng đồng.
Ai ơi, đứng lại mà trông,
Kìa núi thành Lạng, kìa sông Tam Cờ.
 Hai câu đầu bài ca giới thiệu con đường lên xứ Lạng: “bao xa” “một trái núi”, “ba quãng đồng”; tác giả cách dùng câu hỏi, và những cách tính độ dài đường đi cụ thể, vừa mộc mạc, dân dã đo đường bằng cánh đồng, trái núi. Qua đó, tác giả muốn thiết tha mời gọi mọi người đến với xứ Lạng, đó là con đường gần gũi, thơ mộng, không có gì cách trở. Hai câu sau là lời mời gọi thiết tha đến với mảnh đất Lạng Sơn hùng vĩ. “Ai” ở đây là đại từ, không chỉ một đối tượng cụ thể, đó là mọi người, ai yêu mến, quan tâm đến vùng đất nơi đây. Ca dao thường dùng “ai” để bộc lộ, dãi bày suy nghĩ, tâm tư, tình cảm sâu kín trong lòng người như “Ai ơi bưng bát cơm đầy...”, “Ai làm cho bể kia đầy?...”. Hai chữ “ai ơi”ở đây chính là tiếng gọi, lời mời, hướng tới ai đó, đồng thời tạo nên giọng thơ tâm tình, tha thiết. Cụm động từ“đứng lại mà trông” lời đề nghị tha thiết, lời nhắn nhủ mộc mạc, ân tình, nhẹ nhàng mà không kém phần duyên dáng. Ông cha ta muốn nhắc nhở về sự ghi nhớ cội nguồn, về mảnh đất mà cha ông đã tranh đấu, giữ gìn cho tổ quốc trước bao cuộc chiến tranh xâm chiếm lãnh thổ của kẻ thù. Hẳn những câu ca dao như thế đã bồi đắp cho chúng ta tình yêu đối với quê hương đất nước. 
 Vẻ đẹp mảnh đất xứ Lạng như thế nào. Câu cuối bài ca dao tác giả liệt kê những gì tiêu biểu nhất, đáng tự hào vô cùng của Lạng Sơn. Đó chính là vẻ đẹp của cảnh sắc núi sông: “Núi thành Lạng”, “sông Tam Cờ”. Đây là tên ngọn núi, tên sông rất nổi tiếng của Lạng Sơn. Từ “Kìa” hai lần lặp lại trong một câu thơ, tạo ta phép điệp từ, mở ra liên tiếp khung cảnh kì vĩ của thiên nhiên xứ Lạng, đồng thời diễn tả niềm tự hào, ngỡ ngàng trước bức tranh thiên nhiên khoáng đạt, mênh mông của mảnh đất Lạng Sơn. Thiên nhiên ban tặng cho xứ Lạng một vẻ đẹp hùng vĩ, khoáng đạt, mêng mông của núi của sông. Bài ca cho ta hình dung chủ thể trữ tình đang đứng trước núi non hùng vĩ, đang đưa mắt ngắm nhìn bao quát cảnh núi sông mà lòng dâng lên niềm tự hào, yêu mến thiết tha với quê hương xú sở.
 Ca dao về tình yêu quê hương đất nước luôn là dòng chảy thiết tha trong tâm hồn người Việt. Và không gian sinh hoạt của văn hóa dân gian không chỉ ở sân đình, ở trên cánh đồng, ruộng lúa...Mà đối với con người miền Trung, câu hát dân ca vang lên trên sông nước mênh mông, trong điệu hò, điệu lí mênh mang. Bài cau dao sau là một ví dụ: 
Đò từ Đông Ba, đò qua Đập Đá,
Đò về Vĩ Dạ, thẳng ngã ba Sình.
Lờ đờ bóng ngả trăng chênh,
Tiếng hò xa vọng, nặng tình nước non.
 Vẻ đẹp của xứ Huế được khắc họa vô cùng đặc sắc. Những chuyến đò nối liền các địa danh nổi tiếng mở ra một miền sông nước mênh mông, thơ mộng, trữ tình của Huế. Tác giả dùng phép liệt kê các địa danh nổi tiếng bên dòng sông Hương như chợ Đông Ba, Đập Đá, thôn Vĩ Dạ, Ngã Ba Sình. Hai câu thơ đầu kéo dài 8 tiếng, ngắt nhịp 4/4, cách phối thanh điệu đặc biệt ở các tiếng thứ sáu và tiếng thứ tám: "qua", "Sình", "chênh". "tình" là thanh bằng; tiếng "Dạ", "ngả", "vọng" là thanh trắc, tuy nhiên tiếng "Ba" lại là thanh ngang. Câu thơ lục bát biến thể tạo ra âm điệu rất riêng như chính con người Huế, và cùng chính câu thơ kéo dài bất thường như mở ra trước mắt người đọc những chuyến đò xuôi ngược trên dòng sông Hương. Đây là nhịp sống, là hơi thở của cuộc sống yên ả, thanh bình của vùng đất Huế thơ mộng. Trên những chuyến đò dài ấy, con người như cảm nhận được tất cả vẻ đẹp của thiên nhiên. Không phải là gió, là mây, là sương, là cành trúc, mà đó là bóng trăng chênh. Hình ảnh bóng trăng “Lờ đờ” từ láy đảo ngữ đặt đầu câu thơ “Lờ đờ bóng ngả trăng chênh” khiến dòng sông Hương trở nên huyền ảo thơ mộng, trữ tình. Đêm về khuya, cả dòng sông Hương đắm chìm ánh trăng thơ mộng. Thiên nhiên hòa nhịp với cuộc sống của người dân lao động. 
 Bức tranh lao động được tô điểm bằng âm thanh của điệu hò sông nước. Âm thanh tiếng hò trên sông: “Tiếng hò xa vọng, nặng tình nước non” gợi cho ta liên tưởng làn điệu dân ca Huế tha thiết, ngọt ngào, vang vọng, lan tỏa trên mênh mang sông nước; tiếng hò chan chứa tình yêu đất nước. Lấy âm thanh tiếng hò khép lại bài ca cao, tác giả đã làm nổi bật một bức tranh lao động bình dị, chăm chỉ, con người xứ Huế cần cù, yêu đời, có tâm hồn lãng mạn, dù vất vả nhưng vẫn yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, yêu quê hương tha thiết.
 Tóm lại bài ca dao thứ 3 với hình thức lục bát biến thể, bài ca dao đã ca ngợi vẻ đẹp của xứ Huế thơ mộng, trầm mặc, với sông nước mênh mang, với điệu hò thiết tha lay động lòng người. Bài ca dao chứa chất tình yêu, niềm tự hào của tác giả đối với xứ Huế. 
 Tóm lại, các bài ca dao sử dụng thể thơ lục bát với âm điệu thiết tha, phù hợp để bộc lộ tình cảm; ngôn ngữ giàu hình ảnh, gợi cảm; sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ, đa dạng trong cách thức thể hiện: mời gọi, bày tỏ cảm xúc kín đáo. Những bài ca dao trên đã cất lên tiếng hát chan chứa tình yêu, niềm tự hào về vẻ đẹp của mọi miền quê hương đất nước. Vẻ đẹp về một đất nước được thiên nhiên ban tặng vẻ đẹp núi sông, có truyền thống văn hóa lịch sử lâu đời phong phú, đậm đà bản sắc. Các bài ca dao đã ca ngợi vẻ đẹp của mọi miền quê hương, từ Bắc tới Nam...., từ đó bộc lộ tình yêu quê hương, đất nước. Đọc ca cao về vẻ đẹp quê hương giúp mỗi người hiểu được trách nhiệm xây dựng quê hương, đất nước ngày một giàu đẹp, thêm hiểu về con người Việt Nam xưa, yêu và trân trọng những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc qua các bài ca dao ấy.
IV. LUYỆN ĐỀ
*Đề đọc hiểu :
 GV hướng dẫn HS thực hành các đề đọc hiểu về văn bản 
Đề bài 01: 
 Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
Đò từ Đông Ba, đò qua Đập Đá,
Đò về Vĩ Dạ, thẳng ngã ba Sình.
Lờ đờ bóng ngả trăng chênh,
Tiếng hò xa vọng, nặng tình nước non.
(Ca dao)
Câu 1. Phương thức biểu đạt chính của bài ca dao trên?
Câu 2. Bài ca dao sử dụng từ ngữ, hình ảnh nào để miêu tả thiên nhiên xứ Huế?
Câu 3. Hãy giải thích nghĩa của từ “nặng” trong câu “Tiếng hò xa vọng, nặng tình nước non”. Lấy ví dụ về từ “nặng” nhưng mang nghĩa khác với nghĩa từ “nặng” trong câu thơ trên.
Câu 4. Sưu tầm 2 bài ca dao viết về quê hương em.
Câu 5: Điểm chung của các bài ca dao về quê hương đất nước ở điểm nào. Chỉ ra vài đặc điểm tiêu biểu để em nhận biết chủ đề ấy?
Gợi ý:
Câu 1. Phương thức biểu đạt chính của bài ca dao trên: Biểu cảm
Câu 2. Bài ca dao sử dụng từ ngữ, hình ảnh để miêu tả thiên nhiên xứ Huế là: 
- Các từ ngữ chỉ địa danh nổi tiếng bên dòng sông Hương được liệt kê: chợ Đông Ba, Đập Đá, thôn Vĩ Dạ, Ngã Ba Sình.
- Hình ảnh: những chuyến đò trên sông, ánh trăng “Lờ đờ” từ láy đặt đầu câu thơ “Lờ đờ bóng ngả trăng chênh”, âm thanh tiếng hò thấm đãm tình yêu quê hương đất nước
Câu 3.
Nghĩa của từ “nặng” trong câu ca dao: “Tiếng hò xa vọng, nặng tình nước non” là: tình cảm yêu thương đong đầy, sâu nặng, chất chứa từ lâu.
- Một số ví dụ có từ “nặng” được dùng với nghĩa khác:
+ Túi hoa quả này nặng quá ;
+ Em rất buồn vì bà nội bị ốm nặng.
Câu 4. Sưu tầm 2 bài ca dao viết về quê hương em.
(HS tự sưu tầm. Gửi lên zalo cho giáo viên hoặc một phền mền quy định của lớp)
Câu 5: Điểm chung của các bài ca dao về quê hương đất nước ở điểm nào. Chỉ ra vài đặc điểm tiêu biểu để em nhận biết chủ đề ấy?
- Điểm chung của các bài ca dao về quê hương đất nước: Bộc lộ tình yêu mến tự hào về vẻ đẹp thiên nhiên, về cuộc sống lao động của con người.
- Đặc điểm tiêu biểu để em nhận biết chủ đề 
+ Có từ ngữ là tên địa danh nổi tiếng của một vùng đất: tên sông, tên núi, tên địa danh...
+ Có hình ảnh thiên nhiên nổi bật của vùng quê được nói tới (tùy theo đặc điểm địa hình)
+ Dùng kết hợp tự sự và miêu tả để bộc lộ tình yêu mến tự hào của tác giả.
+ Hay xuất hiện lời gọi, lời mời ...
 Đề bài 02: 
 Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
Ðường lên xứ Lạng bao xa?
Cách ba quả núi với ba quãng đồng.
Ai ơi đứng lại mà trông,
Kìa núi thành Lạng, kìa sông Tam Cờ.
 (Ca dao)
Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản trên. Văn bản trên do ai sáng tác?
Câu 2. Bài ca dao giới thiệu vẻ đẹp mảnh đất xứ Lạng Sơn qua những hình ảnh nào?
Câu 3. Cụm từ “Ai ơi” trong bài ca hướng đến ai và để làm gì?
Câu 4. Thông điệp nào có ý nghĩa với em nhất khi học những bài ca dao về vẻ đẹp quê hương đất nước? Lí giải tại sao?
Gợi ý làm bài
Câu 1. Phương thức biểu đạt chính của văn bản trên: Biểu cảm
Tác giả: nhân dân lao động.
Câu 2. Bài ca dao giới thiệu vẻ đẹp mảnh đất xứ Lạng Sơn qua những hình ảnh :Vẻ đẹp của cảnh sắc núi sông: “Núi thành Lạng”, “sông Tam Cờ”. Đây là tên ngọn núi, tên sông rất nổi tiếng của Lạng Sơn
Câu 3. 
+ Hai chữ “ai ơi”hướng tới ai đó, nó không cụ thể, là tất cả những con người Việt Nam ta. 
+ Hai chữ “ai ơi” là tiếng gọi, lời mời thiết tha, chân thành của tác giả.
Câu 4. Thông điệp có ý nghĩa với em nhất khi học những bài ca dao về vẻ đẹp quê hương đất nước là:
+ Mỗi người cần có trách nhiệm với quê hương đất nước, có ý thức bảo vệ, giữ gìn vẻ đẹp của đất nước.
+ Tình yêu quê hương, đất nước là tình cảm vô cùng cao đẹp, rộng lớn và rất quan trọng với mỗi người.
+ Bài học về việc gìn giữ những giá trị lịch sử, văn hóa truyền thống của dân tộc
....
(HS có thể đưa ra một thông điệp có ý nghiã nhất là được, nếu HS nêu 2 thông điệp thì không cho điểm)
Lí giải tại sao?
(HS có thể bày tỏ quan điểm phù hợp)
 Đề bài 03: 
 Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
Bình Định có núi Vọng Phu,
Có đầm Thị Nại, có cù lao xanh.
Em về Bình Định cùng anh,
Được ăn bí đỏ nấu canh nước dừa.
Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản trên.
Câu 2. Hãy chọn và nêu tác dụng của biện pháp tu từ điệp ngữ được sử dụng trong một bài ca dao trên.
Câu 3. Viết theo trí nhớ 2 bài ca dao cùng chủ đề với bài ca dao trên.
Câu 4. Nếu được giới thiệu về vẻ đẹp của quê hương em cho một người bạn ở nơi khác, em sẽ giới thiệu một vẻ đẹp của quê hương mà em tự hào nhất. (câu hỏi này GV nên giao ngay sau tiết học buổi sáng của VB để HS có sự tìm hiểu tốt nhất- áp dụng kĩ thuật dạy học dự án)
Gợi ý làm bài
Câu 1. Phương thức biểu đạt chính: biểu cảm
Câu 2.
 - Biện pháp tu từ điệp từ “có” trong câu lục bát “Bình Định có núi Vọng Phu/ Có đầm Thị Nại, có cù lao Xanh”
- Tác dụng của biện pháp điệp từ (điệp ngữ)
+ Tăng sức gợi hình gợi cảm cho câu ca dao.
+ Điệp từ này đã góp phần nhấn mạnhsự phong phú về các danh lam thắng cảnh, những nét đặc sắc về văn hóa vùng miền của mảnh đất thượng võ Bình Định. Qua đó làm nổi bật vẻ đẹp của quê hương Bình Định yêu dấu. 
+ Làm cho bài ca dao có âm hưởng nhịp nhàng, du dương, trầm bổng, tạo sự liên kết giữa các câu thơ trong bài.
Câu 3. HS có viết ra 2 bài ca dao về vẻ đẹp quê hương đất nước trong hoặc ngoài sách giáo khoa.
Câu 4. Nếu được giới thiệu về vẻ đẹp của quê hương em cho một người bạn ở nơi khác, em sẽ giới thiệu về:
Hs đưa ra quan điểm cá nhân: có thể giới thiệu về vẻ đẹp quê hương với nét đẹp riêng. Có thể về tên các danh lam thắng cảnh, món ăn, lịch sử, văn hóa, phong tục...
(Chỉ cần HS nêu tên và nét đẹp nổi bật đối tượng được giới thiệu. Tuy nhiên GV nên khuyến khích HS có sự chuẩn bị chu đáo, thậm chí các em có thể làm một bài giới thiệu ngắn có tranh, ảnh, clip minh hoạ)
Ví dụ: Nam Định quê mình có di tích Đền Trần.
 Di tích đền Trần và chùa Phổ Minh (thôn Tức Mặc, phường Lộc Vượng, thành phố Nam Định, tỉnh Nam Định) gắn liền với những nhân vật lịch sử thời Trần. Triều đại nhà Trần tồn tại hơn 175 năm (1225 – 1400), đã để lại cho dân tộc ta những thành tựu to lớn về nhiều lĩnh vực: chính trị, tư tưởng, kinh tế, văn hóa, quân sự 
Đền Trần và chùa Phổ Minh cũng là một trung tâm tôn giáo, tín ngưỡng lớn ở khu vực châu thổ sông Hồng. Hàng năm, tại đây diễn ra một số lễ hội, với nhiều hình thức sinh hoạt văn hoá dân gian đặc sắc, mang ý nghĩa ghi nhớ và tôn vinh thời đại nhà Trần. Trong đó, có hai kỳ lễ hội quan trọng nhất là lễ Khai ấn đầu Xuân và lễ hội tháng Tám – kỷ niệm ngày mất của vị anh hùng dân tộc, Đức thánh Trần Hưng Đạo
	³ Văn bản 2: Chuyện cổ nước mình
(Lâm Thị Mỹ Dạ)
I. TÁC GIẢ
- Lâm Thị Mỹ Dạ sinh năm 1949, quê ở huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình
- Thơ Lâm Thị Mỹ Dạ nhẹ nhàng, đằm thắm, trong trẻo, thể hiện tâm hồn tinh tế, giàu yêu thương.
- Tập thơ tiêu biểu của nhà thơ: Hái tuổi em đầy tay (thơ, 1989); Mẹ và con (thơ, 1994); Hồn đầy hoa cúc dại (thơ, 2007)...
VĂN BẢN: Bài thơ “Chuyện cổ nước mình”
a. Năm sáng tác: Sáng tác nă