Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 111: Tiếng Việt - Câu trần thuật đơn - Lê Thị Thanh Thủy

Chào mừng các thầy cô giáo về dự giờ thăm lớpNGỮ VĂN LỚP 6Giáo viên: Lê Thị Thanh ThủyKIỂM TRA BÀI CŨ- Xác định các thành phần chính của câu sau:Ngày mai, trên đất nước này, sắt thép có thể nhiều hơn tre nứa.? Thế nào là thành phần chính của câu? Kể tên các thành phần chính của câu? Trả lời: - Thành phần chính của câu là những thành phần bắt buộc phải có mặt để câu có cấu tạohoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn. - Thành phần chính gồm có chủ ngữ và vị ngữ.TNTNCNVNTiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠNI. Câu trần thuật đơn là gì?1. Ví dụ sgk/ 101 Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên xì một hơi rõ dài. Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:- Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết! Tôi về, không một chút bận tâm. ( Tô Hoài )(1)(2)(3)(4)(5)(9) (7)(8) (9)2. Nhận xét.- Đoạn trích có 9 câu. Các câu trong đoạn văn Mục đích nóiCâu 1: Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Câu 2: Rồi, với một bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng.Câu 3: Hức! Câu 4: Thông ngách sang nhà ta? Câu 5: Dễ nghe nhỉ! Câu 6: Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được.Câu 7: Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Câu 8: Đào tổ nông thì cho chết!Câu 9: Tôi về, không một chút bận tâm.Kể, tả Bộc lộ cảm xúc Tả, kÓ Hỏi Bộc lộ cảm xúc Nªu ý kiÕn Cầu khiến Bộc lộ cảm xúc Kể và nêu ý kiến Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN Các câu trong đoạn văn Mục đích nói Kiểu câuCâu 1: Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Câu 2: Rồi, với một bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng.Câu 3: Hức! Câu 4: Thông ngách sang nhà ta? Câu 5: Dễ nghe nhỉ! Câu 6: Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được.Câu 7: Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Câu 8: Đào tổ nông thì cho chết!Câu 9: Tôi về, không một chút bận tâm.Kể, tả Bộc lộ cảm xúc Tả, kÓ Hỏi Bộc lộ cảm xúc Nªu ý kiÕnCầu khiến Bộc lộ cảm xúc Kể và nêu ý kiến Dựa vào kiến thức đã học ở tiểu học, em hãy phân loại câu theo mục đích nói? - Câu trần thuật(câu kể) : câu 1,2,6,9 - Câu nghi vấn (câu hỏi) :4 - Câu cảm thán : câu 3,5,8 - Câu cầu khiến :câu 7Câu trần thuậtCâu trần thuậtCâu trần thuậtCâu trần thuậtCâu nghi vấnCâu cảm thánCâu cảm thánCâu cảm thánCâu cầu khiếnTiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠNI. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×?(1) Ch­a nghe hÕt c©u, t«i ®· hÕch răng lên, x× mét h¬i râ dµi. (2) Råi, víi ®iÖu bé khinh khØnh, t«i m¾ng. (6) Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được.(9) Tôi về, không một chút bận tâm.CN VN+ Câu do 1 cụm C-V tạo thành:CN VNCN VN VNCNCN VN+ Câu do 2 hoặc nhiều cụm C- V sóng đôi tạo thành:+ Câu do 1 cụm C-V tạo thành:Câu 1; 2; 9 Câu 6Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN1. Ví dụ sgk/ 1012. Nhận xét.=> Câu trần thuật ghép=> Câu trần thuật đơn+ Câu do 2 hoặc nhiều cụm C- V sóng đôi tạo thành:9. T«i vÒ, kh«ng mét chót bËn t©m. //////I. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×?1. VÝ dô sgk/101.2. Nhận xét.1. Ch­a nghe hÕt c©u, t«i ®· hÕch r¨ng lªn x× mét h¬i râ dµi. 2. Råi, víi bé ®iÖu khinh khØnh, t«i m¾ng:CVCVCVTiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN+ Câu do 2 hoặc nhiều cụm C- V sóng đôi tạo thành:=> Câu trần thuật ghép+ Câu do 1 cụm C-V tạo thành:=> Câu trần thuật đơnVí dụ:Nam là học sinh lớp 6B.CV=> Dùng để giới thiệu=> Dùng để kể, tả, nêu ý kiến.I. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×?1. VÝ dô sgk/101.2. Nhận xét.C©u trÇn thuËt ®¬nC©u 1, 2, 9, VDXét về cấu tạo:Là câu đơn (chỉ có một cụm C-V )Xét về mục đích nói: (dùng để giới thiệu, kể, tả, nêu ý kiến)Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN+ Câu do 2 hoặc nhiều cụm C- V sóng đôi tạo thành:=> Câu trần thuật ghép+ Câu do 1 cụm C-V tạo thành:=> Câu trần thuật đơn3. Ghi nhớ sgk/101.- Cấu tạo: do một cụm C- V tạo thành.- Tác dụng: Dùng để kể, tả, giới thiệu, về một sự vật, sự việc hay để nêu một ý kiến.I. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×?1. VÝ dô sgk/101.2. Nhận xét.Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN3. Ghi nhớ sgk/101.- Cấu tạo: do một cụm C- V tạo thành.- Tác dụng: Dùng để kể, tả, giới thiệu, về một sự vật, sự việc hay để nêu một ý kiến.Ví dụ:- Mai, Hoa, Thảo đều là C1 C2 C3học sinh chăm ngoan. V- Tre trông thanh cao, V1giản dị, chí khí như người. V2 V3 LƯU Ý Câu trần thuật đơn có thể có một hay nhiều chủ ngữ hoặc một hay nhiều vị ngữ.I. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×?1. VÝ dô sgk/101.2. Nhận xét.Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN3. Ghi nhớ sgk/101.- Cấu tạo: do một cụm C- V tạo thành.- Tác dụng: Dùng để kể, tả, giới thiệu, về một sự vật, sự việc hay để nêu một ý kiến.LƯU Ý - Câu trần thuật đơn có thể có một hay nhiều chủ ngữ hoặc một hay nhiều vị ngữ.- QuyÓn s¸ch nµy b×a rÊt ®Ñp.- Mèo chạy làm đổ lọ hoa.CNVNCVCNVNCV=> Câu trần thuật đơn ( Câu mở rộng thành phần) - Câu có 2 cụm C-V trong đó một cụm c-v làm nòng cốt đó cũng gọi là câu trần thuật đơn.Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích sau: “Xưa, mẹ Âu Cơ sinh được trăm con. Năm mươi xuống biển, năm mươi lên non.”X­a, mÑ ¢u C¬ sinh ®­îc tr¨m conTrong các câu sau, câu nào không phải là câu trần thuật đơn ? Vì sao ? 1. Tre vẫn mang khúc nhạc tâm tình. 2. Trăng đẹp quá ! 3. Gió đưa tiếng sáo, gió nâng cánh diều.2. Tr¨ng ®Ñp qu¸ !3. Giã ®­a tiÕng s¸o, giã n©ng c¸nh diÒu. BÀI TẬP NHANH* Đặt câu trần thuật đơn với mỗi hình ảnh sau:Hoa rất đẹp. C VBác Hồ ngồi bên bếp lửa. C VDựa vào bức hình dưới đây, đặt hai câu trần thuật đơn?I. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×?1. VÝ dô sgk/101.2. Nhận xét.Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN3. Ghi nhớ sgk/101.II. Luyện tậpBµi tËp 1 sgk/101Bài tập 1 (SGK 101) Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích dưới đây? Cho biết những câu trần thuật đơn ấy được dùng làm gì? (1)Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa. (2) Từ khi có vịnh Bắc Bộ và từ khi quần đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì, sau mỗi lần giông bão, bao giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy.(3) Cây trên núi đảo lại thêm xanh mượt, nước biển lại lam biếc đậm đà hơn hết cả mọi khi, và cát lại vàng giòn hơn nữa.(4) Và nếu cá có vắng tăm biệt tích trong một ngày động bão, thì nay lưới càng thêm nặng mẻ cá giã đôi. 	 (Nguyễn Tuân) Các câu trần thuật đơn:(1) Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo sáng sủa.Từ khi có vịnh bắc bộ và từ khi có quần đảo Cô Tô mang lấy dấu hiệu của sự sống con người thì, sau mỗi lần dông bão, bao giờ bầu trời Cô Tô cũng trong sáng như vậy. Giới thiệu vẻ đẹp của Cô Tô-> Nªu ý kiÕn nhËn xÐt vÒ vÎ ®Ñp trong s¸ng cña C« T« sau trËn b·o.I. C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×?1. VÝ dô sgk/101.2. Nhận xét.Tiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN3. Ghi nhớ sgk/101.II. Luyện tậpBµi tËp 1 sgk/101Bµi tËp 2 sgk/102Bài tập 2: Dưới đây là một số câu mở đầu các truyện em đã học. Chúng thuộc loại câu nào và có tác dụng gì?a) Ngày xưa, ở miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long nữ, tên là Lạc Long Quân.	 (Con Rồng, cháu Tiên)b) Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ.	 ( Ếch ngồi đáy giếng)c) Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.	(Vũ Trinh)Trả lời: a. Câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật: Lạc Long Quân b. Câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật: con ếch c. Câu trần thuật đơn dùng để giới thiệu nhân vật: bà đỡ TrầnBµi tËp 3 : (SGK/102) So s¸nh c¸ch giíi thiÖu nh©n vËt chÝnh trong nh÷ng truyÖn ë bµi tËp 3 ( phÇn a, b) cã g× kh¸c víi c¸ch giíi thiÖu nh©n vËt trong bµi tËp 2 (phần b,c - T102). th¶o luËn nhãm ( 3 phút )BT Câu /đoạn văn Cách giới thiệu nhân vật2b. Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ.c. Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều. 3 a. Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức. Hai ông bà ao ước có một đứa con. Một hôm bà ra đồng trông thấy một vết chân rất to, liền đặt bàn chân mình lên ướm thử để xem thua kén bao nhiêu. Không ngờ về nhà bà thụ thai và mười hai tháng sau sinh một cậu bé mặt mũi rất khôi ngô. (Thánh Gióng) Giới thiệu ngay nhân vật chínhGiới thiệu nhân vật phụ trước rồi từ những việc làm của nhân vật phụ mới giới thiệu nhân vật chínhSo s¸nh c¸ch giíi thiÖu nh©n vËt chÝnh ë 2 bµi tËp b. Hïng V­¬ng thø m­êi t¸m cã mét ng­êi con g¸i tªn lµ MÞ N­¬ng, ng­êi ®Ñp nh­ hoa, tÝnh nÕt hiÒn dÞu. Vua cha yªu th­¬ng nµng hÕt mùc, muèn kÐn cho con mét ng­êi chång thËt xøng ®¸ng. Một hôm có hai chàng trai đến cầu hôn. ( Sơn Tinh, Thủy Tinh )Bài tập 4 (SGK/105) Ngoài tác dụng giới thiệu nhân vật, những câu mở đầu sau đây còn có tác dụng gì ?a) Xưa có một người thợ mộc dốc hết vốn trong nhà ra mua gỗ để làm nghề đẽo cày. ( Đẽo cày giữa đường)b) Người kiếm củi tên mỗ ở huyện Lạng Giang, đang bổ củi ở sườn núi, thấy dưới thung lũng phía xa, cây cỏ lay động không ngớt mới vác búa đến xem, thấy con hổ trán trắng, cúi đầu cào bới đất, nhảy lên, vật xuống, thỉnh thoảng lấy tay móc họng, mở miệng nhe cỏi răng, máu me, nhớt dãi trào ra. ( Vũ Trinh )=> Câu mở đầu ngoài giới thiệu nhân vật còn miêu tả hoạt động của các nhân vật. Bài tập bổ trợ Viết một đoạn văn ngắn (5 đến 7 câu) miêu tả cảnh trong đó có sử dụng câu trần thuật đơn.	“Mùa xuân đã đến. Khắp không gian tràn ngập mùi hương của các loài hoa. Từng đàn chim én bay lượn trên bầu trời xanh. Chúng cất tiếng hót véo von như đón chào mùa xuân. Cây bàng đang nhú những chồi non xanh biếc. Mấy chú chim sâu nhảy nhót trên luống rau cải đang trổ bông vàng hoe. Xuân đến khiến mọi vật đều hân hoan chào đón.”Hướng dẫn học sinh học bài: Hoµn thiÖn bµi tËp cßn l¹i. Viết một đoạn văn miêu tả khung cảnh Cô Tô sau cơn bão trong đó có sử dụng câu trần thuật đơn. ChuÈn bÞ bµi: C©u trÇn thuËt ®¬n cã tõ Lµ vÒ dù tiÕt häc ngµy h«m nayCh©n thµnh c¶m ¬n quý thÇy c«, c¸c em häc sinh 12345CÁNH HOA MAY MẮN Các câu trong đoạn văn Mục đích nói Kiểu câuCâu 1: Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Câu 2: Rồi, với một bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:Câu 3: Hức! Câu 4: Thông ngách sang nhà ta? Câu 5: Dễ nghe nhỉ! Câu 6: Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được.Câu 7: Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Câu 8: Đào tổ nông thì cho chết!Câu 9: Tôi về, không một chút bận tâm.Kể, tả Bộc lộ cảm xúc Tả, kÓ Hỏi Bộc lộ cảm xúc Nªu ý kiÕnCầu khiến Bộc lộ cảm xúc Kể và nêu ý kiến - Câu trần thuật(câu kể) : Câu 1,2,6,9 - Câu nghi vấn (câu hỏi) :4 - Câu cảm thán : câu 3,5,8 - Câu cầu khiến :câu 7Câu trần thuậtCâu trần thuậtCâu trần thuậtCâu trần thuậtCâu nghi vấnCâu cảm thánCâu cảm thánCâu cảm thánCâu cầu khiếnTiết 111 – Tiếng Việt CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN - Hỏi- Bộc lộ cảm xúc - Cầu khiến- Kể, tả, nêu ý kiến (1) Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài.(2) Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng.(6) Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được.(9) Tôi về, không một chút bận tâm.(4) Thông ngách sang nhà ta? (8) Đào tổ nông thì cho chết! (7) Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.(3) Hức! (5) Dễ nghe nhỉ! => CÂU TRẦN THUẬT (câu kể)=> CÂU NGHI VẤN (câu hỏi)=> CÂU CẢM THÁN (câu cảm)=> CÂU CẦU KHIẾN