Giáo án Khoa học tự nhiên Lớp 6 (Bộ sách Chân trời sáng tạo) - Bài 16: Một số phương pháp tách chất ra khỏi hỗn hợp

BÀI 16: MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP TÁCH CHẤT RA KHỎI HỖN HỢP
Môn KHTN 6
Thời gian thực hiện: 1 tiết
I. Mục tiêu
1. Kiến thức: 
- Mối liên hệ giữa tính chất vật lí của một số chất thông thường với phương pháp tách chúng ra khỏi hỗn hợp và ứng dụng của các chất trong thực tiễn.
- Một số phương pháp đơn giản để tách chất ra khỏi hỗn hợp và ứng dụng của các cách tách đó.
2. Năng lực: 
2.1. Năng lực khoa học tự nhiên
- Chỉ ra được mối liên hệ giữa tính chất vật lí của một số chất thông thường với phương pháp tách chúng ra khỏi hỗn hợp và ứng dụng của các chất trong thực tiễn.
- Trình bày được một số phương pháp đơn giản để tách chất ra khỏi hỗn hợp và ứng dụng của các cách tách đó.
- Sử dụng được một số dụng cụ, thiết bị cơ bản để tách chất ra khỏi hỗn hợp bằng cách lọc, cô cạn, chiết.
2.2. Năng lực chung
- NL tự học và tự chủ: tìm kiếm thông tin, đọc sách giáo khoa, quan sát tranh ảnh để tìm hiểu về các phương pháp tách chất ra khỏi hỗn hợp và ứng dụng của các chất trong thực tiễn.
- NL giao tiếp và hợp tác: thảo luận nhóm để đề xuất và thực hiện một số thí nghiệm tách chất ra khỏi hỗn hợp bằng cách lọc, cô cạn, chiết.
- NL GQVĐ và sáng tạo: đề xuất một số thí nghiệm tách chất ra khỏi hỗn hợp bằng cách lọc, cô cạn, chiết.
3. Phẩm chất: 
- Chăm học: chịu khó tìm tòi tài liệu và thực hiện các nhiệm vụ cá nhân nhằm tìm hiểu về các phương pháp tách chất từ hỗn hợp.
- Có trách nhiệm trong hoạt động nhóm, chủ động nhận và thực hiện nhiệm vụ thí nghiệm tách chất ra khỏi hỗn hợp bằng cách lọc, cô cạn, chiết.
- Trung thực, cẩn thận trong thực hành, ghi chép kết quả thí nghiệm.
II. Thiết bị dạy học và học liệu
- Dụng cụ, hóa chất theo bảng sau:
Trạm 1 + 4
Trạm 2 + 5
Trạm 3 + 6
Hóa chất
Nước, cát
Nước, muối ăn
Nước, dầu ăn
Dụng cụ
Bình tam giác: 1
Phễu lọc: 1
Giấy lọc: 1
Đũa thủy tinh: 1
Cốc thủy tinh: 1
Giá thí nghiệm: 1
Bát sứ: 1
Kiềng sắt: 1
Lưới amiăng: 1
Đèn cồn: 1
Bật lửa/diêm
Bình tam giác: 1
Phễu chiết: 1
Cốc thủy tinh: 1
Giá thí nghiệm: 1
- Phiếu học tập (sản phẩm đính kèm).
- Một nhóm HS diễn vở kịch “Cô Tấm @ muốn đi dự Hội”.
- Từng nhóm HS tìm hiểu trước và chuẩn bị phần trình bày về hệ thống lọc nước giếng bị nhiễm phèn, một nhóm trình bày về máy lọc nước uống gia đình. 
III. Tiến trình dạy học
Hoạt động 1: Mở đầu
a) Mục tiêu: Gợi mở về sự cần thiết tách chất ra khỏi hỗn hợp tạo hứng thú cho HS khi vào bài học.
b) Nội dung: Học sinh theo dõi vở kịch “Cô Tấm @ muốn đi dự Hội”. 
c) Sản phẩm: 
HS có sự hứng thú, tò mò với cách tách chất ra khỏi hỗn hợp.
d) Tổ chức thực hiện: 
- GV yêu cầu HS theo dõi vở kịch “Cô Tấm @ muốn đi dự Hội”.
- GV đặt vấn đề: Muốn biết ông Bụt hướng dẫn Tấm các chất ra khỏi hỗn hợp như nào thì cô trò chúng ta sẽ tìm hiểu trong bài hôm nay.
2. Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới
2.1. Hoạt động tiến hành thí nghiệm tách chất ra khỏi hỗn hợp
a) Mục tiêu: Tiến hành thí nghiệm tách chất ra khỏi hỗn hợp bằng cách lọc, cô cạn, chiết.
b) Nội dung: Dựa trên các dụng cụ, hoá chất mà GV cung cấp, HS đề xuất phương pháp thích hợp và tiến hành thí nghiệm để tách muối ăn, cát và dầu ăn ra khỏi hỗn hợp với nước.
c) Sản phẩm: Phiếu học tập 
d) Tổ chức thực hiện: 
- GV nhắc lại các hỗn hợp khác nhau mà cô Tấm phải tách, đó là: hỗn hợp cát và nước, dung dịch muối ăn (hỗn hợp nước và muối ăn), hỗn hợp dầu ăn và nước.
- GV chia cả lớp thành 6 nhóm, giao nhiệm vụ mỗi nhóm thảo luận trong thời gian 5 phút, hoàn thành phiếu học tập số 1. 
- GV yêu cầu từng nhóm lên trình bày phương án thí nghiệm của nhóm. 
- GV gọi các nhóm khác nhận xét sau phần trình bày của mỗi nhóm. 
- GV hướng dẫn, góp ý cho từng phương án thí nghiệm, phân tích và loại bỏ đề xuất không an toàn.
- GV hướng dẫn nhóm HS tiến hành thí nghiệm theo đề xuất của GV như sau:
+ Thí nghiệm 1: Lắp dụng cụ như hình 20.3. Rót hỗn hợp theo đũa thủy tinh vào phễu có gấp giấy lọc. 
+ Thí nghiệm 2: Lắp dụng cụ như hình 20.4. Đặt bát sứ đựng dung dịch muối lên kiềng đun. Đun sôi dung dịch cho đến khi cô cạn, nước bay hơi hết, thu được chất rắn là muối ăn.
+ Thí nghiệm 3: Lắp dụng cụ như hình 20.5. Mở khóa cho nước chảy từ từ xuống bình tam giác. Quan sát đến khi dầu ăn chạm khóa thì đóng khóa.
- GV tổ chức cho các nhóm HS tiến hành thí nghiệm theo các trạm trong thời gian 5 phút, ghi lại hiện tượng của thí nghiệm vào phiếu học tập.
- GV gọi các nhóm khác nhận xét, đặt câu hỏi nếu còn thắc mắc. 
- GV đánh giá quá trình tiến hành thí nghiệm. Đối với các thí nghiệm chưa thành công, GV chú ý phân tích những điểm cần điều chỉnh và hướng dẫn HS ở các tiết sau.
2.2. Hoạt động tìm hiểu mối liên hệ giữa tính chất vật lí của một số chất thông thường với phương pháp tách chúng ra khỏi hỗn hợp và ứng dụng của các chất trong thực tiễn. 
a) Mục tiêu: Chỉ ra mối liên hệ giữa tính chất vật lí của một số chất thông thường với phương pháp tách chúng ra khỏi hỗn hợp và ứng dụng của các chất trong thực tiễn.
b) Nội dung: Từ các thí nghiệm, HS rút ra được mối liên hệ giữa tính chất vật lí của một số chất thông thường với phương pháp tách chúng ra khỏi hỗn hợp và ứng dụng của các chất trong thực tiễn.
c) Sản phẩm: Câu trả lời của HS cho các câu C1, C2.
d) Tổ chức thực hiện: 
- GV giới thiệu phương pháp tách chất được sử dụng ở từng thí nghiệm:
+ Thí nghiệm 1: phương pháp lọc.
+ Thí nghiệm 2: phương pháp cô cạn.
+ Thí nghiệm 3: phương pháp chiết.
Các phương pháp lọc, cô cạn và chiết là những phương pháp đơn giản để tách các chất ra khỏi hỗn hợp. Tùy vào tính chất của các hỗn hợp mà chọn lựa phương pháp tách phù hợp.
- GV yêu cầu HS trả lời các câu hỏi sau:
C1: Hãy cho biết đặc điểm khác nhau của mỗi hỗn hợp.
C2: Hãy chọn phương pháp tách chất phù hợp với đặc điểm của mỗi loại hỗn hợp 
Phương pháp tách
Loại hỗn hợp
Lọc.
1. Tách các chất lỏng ra khỏi hỗn hợp lỏng không đồng nhất.
Cô cạn.
2. Dùng để tách một số chất lỏng (tan vào nhau) có nhiệt độ sôi khác nhau.
Chiết.
3. Tách chất rắn không tan ra khỏi hỗn hợp lỏng.
4. Tách chất rắn tan (không hóa hơi khi gặp nhiệt độ cao) ra khỏi dung dịch lỏng. 
- GV gọi các HS khác nhận xét.
- GV chuẩn hóa kiến thức, giới thiệu thêm phương pháp chưng cất và ứng dụng của phương pháp trong điều chế nước cất trong phòng thí nghiệm.
3. Hoạt động 3: Luyện tập
a) Mục tiêu: 
- Chỉ ra được mối liên hệ giữa tính chất vật lí của một số chất thông thường với phương pháp tách chúng ra khỏi hỗn hợp và ứng dụng của các chất trong thực tiễn.
- Trình bày được một số phương pháp đơn giản để tách chất ra khỏi hỗn hợp và ứng dụng của các cách tách đó.
b) Nội dung: Cá nhân HS làm bài tập.
c) Sản phẩm: Đáp án, lời giải của bài tập.
d) Tổ chức thực hiện: 
- GV yêu cầu HS trả lời cá nhân bài tập sau: 
Bài tập. Lựa chọn và giải thích phương pháp tách thích hợp để có thể tách chất ra khỏi hỗn hợp trong các trường hợp sau:
Tách bột sắt ra khỏi hỗn hợp bột sắt và cát
Tách rượu ra khỏi hỗn hợp rượu – nước
Tách cát, bụi ra khỏi dung dịch nước muối.
Tách nước tinh khiết từ nước ao, hồ.
Tách tinh dầu sả ra khỏi hỗn hợp với nước.
4. Hoạt động 4: Vận dụng	
a) Mục tiêu: 
- Chỉ ra được mối liên hệ giữa tính chất vật lí của một số chất thông thường với phương pháp tách chúng ra khỏi hỗn hợp và ứng dụng của các chất trong thực tiễn.
b) Nội dung: 
- HS tìm kiếm thông tin về hệ thống lọc nước giếng bị nhiễm phèn và máy lọc nước uống gia đình.
c) Sản phẩm: 
- Bài trình bày về hệ thống lọc nước giếng bị nhiễm phèn và máy lọc nước uống gia đình.
- Đáp án bài tập về nhà. 
d) Tổ chức thực hiện: 
- GV yêu cầu 2 nhóm HS: một nhóm trình bày về hệ thống lọc nước giếng bị nhiễm phèn, một nhóm trình bày về máy lọc nước uống gia đình. Thời gian cho mỗi nhóm trình bày tối đa 3 phút.
- GV hướng dẫn HS tự đánh giá theo Check list. 
- GV gọi các nhóm khác nhận xét, đặt câu hỏi nếu còn thắc mắc. 
- GV nhận xét và đánh giá phần chuẩn bị của các nhóm. 
Bài tập: Trong một số loại cây (sả, mùi, ), hoa (hoa hồng, hoa nhài, hoa bưởi, ), quả (cam, bưởi, chanh, ) có chứa mùi thơm, đó chính là mùi của một số chất có trong tinh dầu. Khi chưng cất tinh dầu từ các loại thực phẩm trên, sản phẩm thu được tinh dầu thường lẫn nước. 
Nêu cách tách tinh dầu sả ra khỏi hỗn hợp với nước. 
Sử dụng thiết bị trong phòng thực hành tách tinh dầu sả từ hỗn hợp tinh dầu sả và nước.