Giáo án Sinh học Lớp 6 (Bộ sách Chân trời sáng tạo) - Bài 30: Thực hành phân loại thực vật

BÀI 30: THỰC HÀNH PHÂN LOẠI THỰC VẬT
 ( Thời gian thực hiện: 1 tiết)
Mục tiêu
Kiến thức
Quan sát và nêu được những đặc điểm cơ thể ở những mẫu vật quan sát
Sắp xếp các mẫu vật vào những nhóm thực vật đã học
Phân biệt đưa ra dấu hiệu nhận biết về các nhóm thực vật
Xây dựng được sơ đồ khóa lưỡng phân về các nhóm thực vật
Năng lực
Năng lực chung:
+ Tự chủ và tực học: Chủ động, tích cực thực hiện các nhiệm vụ của bản thân tìm hiểu các nhóm thực vật xung quanh
+ Giao tiếp và hợp tác: Chủ động, gương mẫu, phối hợp các thành viên trong nhóm hoàn thành các nội dung về mô tả đặc điểm đại diện các nhóm thực vật. Vẽ được sơ đồ khóa lưỡng phân biểu diễn kết quả. Đánh giá kết quả đạt được của nhóm để nhận thấy thực vật đa dạng xung quanh ta
+ Giải quyết vấn đề và sáng tạo: Vận dụng linh hoạt các kiến thức, kĩ năng nhận dạng đặc điểm các đại diện thực vật và xây dụng tiêu chí phân loại nhóm. Viết báo cáo, trình bày và thảo luận về khóa lưỡng phân.
Năng lực khoa học tự nhiên:
+ Nhận thức khoa học tự nhiên: Phân biệt được các nhóm thực vật trong vườn trường hoặc ở địa phương
+ Tìm hiểu tự nhiên: Sưu tầm được các mẫu vật thực vật trong vườn trường, địa phương, trong thành phố, ...
+ Vận dụng kiến thức , kĩ năng đã học: Thực hành phân loại các mẫu vật và phân chia chúng vào các nhóm thực vật theo các tiêu chí phân loại. Xây dựng sơ đồ.
Phẩm chất
Thông qua thực hiện bài học sẽ tạo điều kiện để học sinh:
Chăm học, chịu khó tìm tòi tài liệu và thực hiện các nhiệm vụ cá nhân nhằm tìm hiểu về thực vật.
Có trách nhiệm trong hoạt động nhóm, chủ động nhận và thực hiện nhiệm vụ, thảo luận thực hiện thí nghiệm
Trung thực, báo cáo chính xác, nhận xét khách quan kết quả thực hiện
Thiết bị dạy học và học liệu
Kính lúp, kéo, bút chì, nhãn dán, bảng phụ ...
Mỗi nhóm chuẩn bị mẫu vật:
+ Cây rêu tường
+ Dương xỉ (mẫu vật hoặc tranh ảnh)
+ Hình ảnh cây thông có đủ nón đực và nón cái
+ Quả bí đỏ ( hoặc quả bưởi, quả cam... hoặc một loại quả khác thuộc ngành hạt kín) 
Phiếu học tập
Nhóm thực vật
Đặc điểm
Môi trường sống
Nhóm Rêu
Nhóm Dương xỉ
Nhóm Hạt trần
Nhóm Hạt kín
Tiến trình dạy học
Khởi động
Hoạt động 1: Xác định vấn đề học tập là quan sát và phân biệt một số nhóm thực vật
Mục tiêu
 Nêu rõ mục tiêu bài thực hành:
 + Hoạt động nhóm: cùng quan sát, thực hành và hoàn thành phiếu học tập chung:5đ
 + Cá nhân hoàn thành báo cáo thu hoạch: 5đ
Giáo viên giao nhiệm vụ quan sát 4 mẫu vật, hoàn thành phiếu học tập. 
Tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.
Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.
Sản phẩm: 
HS hoàn thành chia nhóm
Học sinh quan sát với các mẫu vật chuẩn bị
Hoàn thành phiếu học tập
Tổ chức thực hiện
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
GV nêu vấn đề: Xung quanh chúng ta có vô vàn những loài thực vật. Song chúng đều mang những đặc điểm giống nhau cơ bản nào đó để được phân chia vào các nhóm thực vật khác nhau. Nhiệm vụ của bài thực hành giúp các con có những kiến thức cơ bản nhất để phân biệt được những nhóm thực vật trong bài học và ngoài thực tế.
GV: Chia lớp thành 4 nhóm, yêu cầu bầu nhóm trưởng, thư ký của nhóm. 
-Lắng nghe
-Thực hiện nhiệm vụ
HS: Thành lập nhóm, bầu nhóm trưởng, thư ký của nhóm.
-Nhận phiếu học tập của cả nhóm.
Báo cáo kết quả và thảo luận
 Giáo viên mời các nhóm báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ trước nhóm: bầu nhóm trưởng, thư kí.
-Đại diện từng nhóm báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ
 Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
+ Giáo viên nhận xét, đánh giá về tinh thần, thái độ học tập .
+ Khuyến khích học sinh tìm hiểu các nội dung sắp tới..
-Lắng nghe
Hình thành kiến thức mới
Hoạt động 2: Tiến hành thực hành
Mục tiêu
Lấy tiêu bản của rêu à quan sát được rễ, thân, lá, vị trí của bào tử của rêu.
Xác định được các bộ phận rễ, thân lá, nêu được đặc điểm của lá non.Tìm và chỉ ra vị trí ổ bào tử của dương xỉ hoặc quả bào tử của cây cỏ bợ.
Chỉ ra đặc điểm hình thái của rễ, thân, lá và xác định được cơ quan sinh sản, vị trí của hạt thông
Chỉ ra đặc điểm hình thái của rễ, thân, lá cây bí đỏ trên ảnh. Xác định được hoa đực, hoa cái, vị trí của hạt 
Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động nhóm hoàn thành yêu cầu học tập. 
Sản phẩm: Lấy được tiêu bản rêu. Tìm, tách được các bộ phận quan trọng để phân biệt các mẫu vật.
Tổ chức thực hiện:
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
 Chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV hướng dẫn 4 nhóm quan sát lần lượt 4 mẫu vật
Nhóm 1: Quan sát cây rêu
+ Tách 1 cây rêu ở mẫu vật thật sau đó dùng lính lúp quan sát chỉ ra các bộ phận cơ quan sinh dưỡng (rễ, thân, lá). Quan sát thân cây rêu có phân nhánh không?
Nhóm 2: Quan sát cây dương xỉ
+ Quan sát trên mẫu vật thật và tranh ảnh để tìm rễ, thân, lá, xác định vị trí bào tử, đặc điểm của lá non
Nhóm 3: Quan sát cây thông
+ Quan sát rễ, thân, lá (dạng thân, dạng lá, kích thước) 
+ Xác định cấu tạo và vị trí nón đực, nón cái, quan sát vị trí của hạt thông.
Nhóm 4: Quan sát cây bí đỏ
+ Quan sát dạng thân, rễ, lá của cây bí đỏ qua tranh hình. 
+ Xác định vị trí của hạt bên trong hay bên ngoài quả.
GV quan sát, hỗ trợ học sinh
- Thực hiện nhiệm vụ học tập
+ Các nhóm thảo luận thực hiện nhiệm vụ của nhóm mình
+ Nhóm trưởng tổng hợp, thư kí ghi lại sản phẩm của nhóm mình vào bảng phụ
+ Trong bảng phụ đảm bảo các nội dung: hình ảnh cây có chú thích cơ quan sinh dưỡng, cơ quan sinh sản, cụ thể:
Nhóm 1: chỉ rõ rễ, thân , lá, bào tử, lát cắt ngang thân rêu không có mạch dẫn
Nhóm 2: chỉ rõ rễ, thân , lá,vị trí bào tử, hình ảnh lá non đầu cuộn tròn
Nhóm 3: chỉ rõ rễ, thân, lá, nón đực, nón cái, nêu được vị trí của hạt thông
Nhóm 4: chỉ rõ rễ, thân, lá, hoa đực, hoa cái, vị trí của hạt 
- Báo cáo kết quả và thảo luận
GV yêu cầu đại diện các nhóm lên báo cáo, các nhóm khác theo dõi, nhận xét và bổ sung
-Đại diện từng nhóm lên báo cáo kết quả thảo luận
-Các nhóm khác theo dõi, nhận xét nhóm còn lại
 Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- GV tổ chức cho HS đánh giá theo vòng tròn: nhóm 1 đánh giá nhóm 2, nhóm 2 đánh giá nhóm 3, nhóm 3 đánh giá nhóm 4, nhóm 4 đánh giá nhóm 1. 
- GV đánh giá tinh thần, thái độ học tập của HS và đánh giá kết quả của các nhóm
-Các nhóm đánh giá vòng tròn:
nhóm 1 đánh giá nhóm 2
nhóm 2 đánh giá nhóm 3
nhóm 3 đánh giá nhóm 4
nhóm 4 đánh giá nhóm 1. 
-HS lắng nghe
Hoạt động 3: Thu hoạch
Mục tiêu: 
Sắp xếp các mẫu vật quan sát vào từng nhóm phân loại phù hợp.
Hoàn thành phiếu học tập.
Nêu dấu hiệu nhận biết các đại diện ngành thực vật qua đặc điểm hình thái.
Xây dựng sơ đồ khóa lưỡng phân về các nhóm thực vật
Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa hoàn thành phiếu học tập.
Sản phẩm: Hoàn thành phiếu học tập
Nhóm thực vật
Đặc điểm
Môi trường sống
Nhóm Rêu
Có thân, lá và rễ giả
Không có mạch dẫn
Sinh sản bằng bào tử
Nơi ẩm ướt: Tường, Thân cây mục, Nền đá ẩm, ven suối...
Nhóm Dương xỉ
Có rễ, thân, lá đầy đủ
Có hệ mạch dẫn, không có hạt
Sinh sản bằng bào tử (các túi bào tử nằm mặt sau lá)
Môi trường cạn, dưới tán cây lớn
Nhóm Hạt trần
Có rễ, thân, lá đầy đủ
Có hệ mạch dẫn
Chưa có hoa; hạt có cấu trúc tương tự hình nón, không được bao bọc trong quả
Cơ quan sinh sản: nón đực, nón cái
Môi trường thích nghi: vùng lạnh
Nhóm Hạt kín
Có rễ, thân, lá đầy đủ, đa dạng
Có hệ mạch dẫn
Hoa là cơ quan sinh sản; hạt được bảo vệ trong quả
Số lượng loài lớn: Phân bố đa dạng ở các môi trường sống khác nhau
Sơ đồ khóa lưỡng phân về các nhóm thực vật
Tổ chức thực hiện
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Chuyển giao nhiệm vụ học tập
+ GV yêu cầu nhóm HS: Hãy sắp xếp các mẫu vật đã quan sát vào vị trí phân loại thực vật cho phù hợp và giải thích vì sao? (Theo PHT)
+ Chiếu đáp án: ở mục sản phẩm
+ Yêu cầu HS từ phiếu học tập nêu dấu hiệu nhận biết một số đại diện các ngành thực vật thông qua đặc điểm hình thái.
+Các nhóm thảo luận và xây dựng sơ đồ khóa lưỡng phân
+ GV quan sát, hỗ trợ học sinh
- Thực hiện nhiệm vụ học tập
+ HS thảo luận trong nhóm, hoàn thành phiếu học tập
+ Các nhóm trao đổi phiếu chéo cho nhau: 1à2, 2à1, 3à4, 4à3, Dựa vào đáp án chấm điểm cho nhóm bạn
+ Dựa vào PHT rút ra dấu hiệu nhận biết các nhóm thực vật
-Các nhóm thảo luận và báo cáo kết quả
- Báo cáo kết quả và thảo luận
+ Báo cáo kết quả (điểm của các nhóm)
- Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
+ GV đánh giá tinh thần, thái độ học tập của HS và đánh giá kết quả chung của các nhóm trong cả tiết học
-Đai diện các nhóm báo cáo kết quả
	Hoạt động 3: Luyện tập
Mục tiêu:
HS phân biệt các nhóm thực vật từ các mẫu vật.
HS viết được bản báo cáo thực hành.
Nội dung: HS căn cứ vào kiến thức và mẫu thu thập được để làm bài thực hành.
Sản phẩm: Bài báo cáo kết quả thực hành của HS
Báo cáo: Kết quả thực hành phân loại các nhóm thực vật
Thứ ....... ngày ...... tháng ...... năm ...........
Họ và tên: .............................................................
Nhóm: ........................................... Lớp: ....................
Bộ sưu tập tranh về các nhóm thực vật
Sơ đồ khóa lưỡng phân phân loại các nhóm thực vật đã được quan sát và phân loại trong bài thực hành.
Tổ chức thực hiện:
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- Chuyển giao nhiệm vụ
GV hướng dẫn HS viết báo cáo thực hành theo mẫu trên
+ Mỗi HS hoàn thành phiếu học tập vào giấy của cá nhân
+ Bảng quan sát 2-4 cây tự nhiên (sẽ hướng dẫn ở mục vận dụng)
- Thực hiện nhiệm vụ
+ HS hoàn thành bài thực hành cá nhân
- Báo cáo kết quả học tập và thảo luận: 
+ HS hoàn thành báo cáo thực hành (tiết sau nộp)
- Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
+ Bài thực hành cá nhân: 5 điểm
+ Hoạt động nhóm trên lớp: 5 điểm (chấm luôn trên lớp)
Hoạt động 4: Vận dụng
a. Mục tiêu: 
- HS quan sát thêm 1 số cây trong tự nhiên, dựa vào đặc điểm hình thái để sắp xếp chúng vào 1 trong 4 nhóm thực vật đã tìm hiểu.
- Hình thành ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường
b. Nội dung: 
c. Sản phẩm: bảng quan sát 2-4 cây nộp cùng trong bài thu hoạch cá nhân
STT
Tên cây
Nhóm thực vật
1
Cây cam
Hạt kín
2
Cây bàng
Hạt kín
3
Cây lúa
Hạt kín
Tổ chức thực hiện
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- Chuyển giao nhiệm vụ
+ GV yêu cầu HS nêu ví dụ và sắp xếp theo nhóm thực vật
- Thực hiện nhiệm vụ
+ HS thực hiện nhiệm vụ 
- Báo cáo kết quả học tập và thảo luận
- Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
+ Giáo viên nhận xét những ví dụ của học sinh đưa ra
+ Yêu cầu HS hoàn thành bảng cùng với phiếu học tập ở bài thực hành cá nhân.
+ GV tuyên dương cá nhân, nhóm tích cực, nghiêm túc; phê bình cá nhân, nhóm chưa nghiêm túc trong giờ thực hành rút kinh nghiệm trong các tiết thực hành sau.
Dặn dò
Học sinh làm bài tập SGK, SBT
Chuẩn bị bài mới trước khi đến lớp
Kiểm tra đánh giá thường xuyên
Kết thúc bài học, GV cho HS tự đánh giá theo bảng sau:
Họ và tên học sinh: .
Các tiêu chí
Tốt
Khá
TB
Chưa đạt
Chuẩn bị bài trước khi đến lớp
Tham gia hoạt động nhóm theo yêu cầu của GV
Thực hành phân loại các mẫu vật
Báo cáo kết quả thực hành