Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Bài 21: Phương pháp tả cảnh

PHƯƠNG PHÁP TẢ CẢNHPhương pháp viết văn tả cảnh1. Xét ví dụa. Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cắp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. (Võ Quảng)Văn bảnĐối tượng tảHình ảnh chọn tảThứ tự tảPhương pháp tả Nhận xét aDượng Hương Thư vượt thác- Ngoại hình.- Động tácĐông tácNgoại hìnhGián tiếp miêu tả cảnh vật [?] Tại sao qua miêu tả dượng Hương Thư ta có thể hình dung ra khúc sông có nhiều thác dữ? Hình ảnh tiêu biểu a. Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cắp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. (Võ Quảng)Văn bảnĐối tượng tảHình ảnh chọn tảThứ tự tảPhương pháp tả Nhận xét aĐông tácNgoại hìnhDượng Hương Thư- Ngoại hình.- Động tác hình dung, cảm nhận được đây là một khúc sông có nhiều thác dữ, hiểm trở và hình ảnh con người lao động mạnh mẽ, vững chãi`Gián tiếp miêu tả cảnh vậtVăn bảnĐối tượng tảHình ảnh chọn tảThứ tự tảPhương pháp tả Nhận xét bTả cảnh dòng sông Năm Căn- Cảnh dưới mặt sông- Cảnh rừng đước ở 2 bên bờTả theo trình tự không gian (từ dưới sông lên trên bờ, cũng là từ gần tới xa) thứ tự miêu tả hợp lý, theo điểm nhìn của nhân vật, ngồi trên thuyềnThuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giưã dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái dụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc mầu xanh lá mạ, mầu xanh rêu, mầu xanh trai lọ, loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai. Trực tiếp2. Nhận xét:Tả cảnhKĩ năng tả cảnh+ Xác định đối tượng miêu tả+ Quan sát, lựa chọn những hình ảnh tiêu biểu+ Trình bày những điều quan sát được theo một thứ tựTả cảnhCảnh thiên nhiênCảnh sinh hoạt lao động của con người 1. Lũy làng là một vành đai phòng thủ kiên cố! Lũy làng có ba vòng bao quanh làng. Màu xanh là màu của lũy: 2. Lũy ngoài cùng, trồng tre gai, thứ tre gốc to, thân to nhưng ngoằn ngoèo không thẳng, cành rậm, đan chéo nhau. Mỗi nhánh tre lại có những gai tre nhọn hoắt, rất cứng, mà những ai bén mảng vào ven lũy, vô ý giẫm phải, khêu nhổ cũng khá phiền.3.Lũy tre ngoài cùng này không đốn, tre đời nọ truyền đời kia. Tre cụ, tre ông, tre bà, tre cha, tre mẹ, tre con, tre cháu, chút chít, chằng chéo bằng ngọn bằng tán, bằng cách ấy khiến con sẻ bay qua cũng không lọt Những gốc tre cứ to bự lên, chuyển thành màu mốc, khép kín vào nhau, thành bức tường thành bằng tre, mà với chiến tranh giáo mác, voi ngựa thuở xưa, muốn đột nhập vào làng chẳng dễ gì! 4.Lũy giữa cũng toàn tre nhưng là loại tre thẳng (tre hóa). Lũy trong cùng tre càng thẳng hơn. Tre óng chuốt vươn thẳng tắp, ngọn không dày và rậm như tre gai. Suốt năm tre xanh rờn đầy sức sống. Và đến mùa đổi lá thì toàn bộ tán xanh chuyển thành một màu vàng nhạt. Khi một trận gió mùa lay gốc, tầng tầng lá nối nhau bay xuống thành một rải vàng Tre lũy làng thay lá Mùa lá mới oà nở,thứ màu xanh lục, nắng sớm chiếu vào trong như màu ngọc, đẹp như loại cây cảnh quần thể, báo hiệu một mùa hè sôi động. Thân tre cứng cỏi, tàn tre mềm mại. Mưa rào ập xuống, rồi trời tạnh, mối cánh, chuồn chuồn đan cài trong bầu trời đầy mây xốp trắng. Nhìn lên,những ngọn tre thay lá, những búp tre non kín đáo, ngây thơ, hứa hẹn sự trửơng thành, lòng yêu quê hương của con người được bồi đắp lúc nào không rõ!... 5. Dưới gốc tre, tua tủa những mầm măng. Măng trồi lên nhọn hoắt như một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất lũy mà trỗi dậy, bẹ măng bọc kín thân cây non,ủ kĩ như áo mẹ trùm lần trong lần ngoài cho đứa con non nớt. Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử?...c. Văn bản cĐoạn 1: Từ đầu ...của lũy( Giới thiệu khái quát về lũy làng)Đoạn 2: Tiếp đó...khá phiền( Miêu tả chi tiết lũy ngoài)Đoạn 3: Tiếp đó...chẳng dễ gì( Tiếp tục miêu tả lũy tre ngoài cùng)Đoạn 4: Tiếp đó....không rõ( Miêu tả lũy giữa và lũy trong cùng)Đoạn còn lại: Miêu tả măng tre để phát biểu suy nghĩ và nhận xét về loài treBố cục:MỞ BÀI: Đoạn 1-> Giới thiệu khái quát lũy làngTHÂN BÀI: Đoạn 2,3,4-> Tả chi tiết lũy ngoài cùng, lũy giữa và lũy trong cùng.KẾT BÀI: Đoạn 5-> Phát biểu cảm nghĩ và nêu nhận xét về loài tre.Bố cục:MỞ BÀI: Đoạn 1-> Giới thiệu khái quát lũy làngTHÂN BÀI: Đoạn 2,3,4-> Tả chi tiết lũy ngoài cùng, lũy giữa và lũy trong cùng.KẾT BÀI: Đoạn 5-> Phát biểu cảm nghĩ và nêu nhận xét về loài tre.Bố cục bài văn tả cảnhMở bài: Giới thiệu cảnh được tảThân bài: Tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tựKết bài: Phát biểu cảm tưởng về cảnh vật đóThứ tự không gian:Từ bao quát đến cụ thể, từ xa đến gần,từ cao xuống thấp, từ trái qua phải hoặc ngược lạiThứ tự thời gian:Thời gian trong buổi, trong ngày, trong nămThứ tự của các đặc điểm PHƯƠNG PHÁP TẢ CẢNHPhương pháp viết văn tả cảnhXét ví dụNhận xét - Ghi nhớ: SGK trang 47.Bài 1 SGK/47:Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm văn thì em sẽ miêu tả như thế nào? Hãy suy nghĩ và trả lời theo gợi ý sau:Em sẽ quan sát và lựa chọn những hình ảnh cụ thể, tiêu biểu nào cho quang cảnh ấy?Em định miêu tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế nào?Hãy viết mở bài và kết bài cho bài văn này?II- LUYỆN TẬP Bài tập 1Cô giáo (thầy giáo), quang cảnh chung của phòng học (kh«ng khÝ líp, bảng, tường, bàn ghế...); các bạn (c«ng viÖc chuÈn bÞ viÕt bµi, tư thế, thái độ, hµnh ®éng...), cảnh viết bài (mét vµi g­¬ng mÆt tiªu biÓu, ©m thanh....); cảnh bªn ngoài líp häc ( sân trường, giã, tiếng trống...)- Có thể t¶ Theo thø tù kh«ng gian: - Cã thÓ theo thø tù thêi gian: * Mở bài: Mới sáng sớm , khí trời mát mẻ, xa xa nơi luỹ tre đầu làng thỉnh thoảng cất lên tiếng gáy gọi bạn của con chim cu. Thế mà lớp 6A của em đã tập trung đông đủ vì hôm nay có hai tiết tập làm văn. Ba tiếng trống vang lên chúng em nhanh chóng ổn định chỗ ngồi chờ cô giáo đến. Cô bước vào lớp tươi cười với chúng em và tiết tập làm văn cũng bắt đầu . * Kết bài : Thời gian của hai tiết tËp làm văn đã thấm thoắt trôi qua. Sau khi đã cẩn thận rà soát lại bài viết , em lên nộp cho cô. Về chỗ, em thở phào nhẹ nhõm với hi vọng bài viết của mình sẽ đạt điểm cao, bởi vì em đã nghe cô giáo giảng kỹ về phương pháp viết văn tả cảnh. Bài tập 2Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào (theo thứ tự không gian: từ xa đến gần hay theo thứ tự thời gian: trong, trước và sau khi ra chơi)?- Thứ tự không gian: từ xa đến gần (cảnh học sinh chơi đùa ở phía gần cổng trường, ở giữa sân trường, gốc cây bàng, gần cöa lớp ); trß ch¬i ®Æc s¾c, míi l¹, s«i ®éng...Thứ tự thời gian:+ Trước giờ ra chơi: sân trường vắng vẻ, kh«ng khÝ, c¶nh vËt,©m thanh, trong c¸c líp häc...+ Trong giờ ra chơi: sân trường ồn ào, náo động, c¶nh tËp thÓ dôc, c¶nh häc sinh ch¬i ®ïa...+ Sau giờ ra chơi: học sinh về lớp, sân trường trở lại vắng lặngCó thể tả theo:* §o¹n v¨n: Mét c¶nh næi bËt cña s©n tr­êng giê ra ch¬i: Mét nhãm b¹n nam ®ang say s­a ®¸ cÇu ë giữa s©n ån µo, n¸o nhiÖt.C¸c b¹n ®øng thµnh vßng trßn, ®«i ch©n uyÓn chuyÓn khÐo lÐo ®ì lÊy qu¶ cÇu lµm b»ng cao su ®ñ mÇu s¾c, bªn trªn cã c¾m mÊy chiÕc l«ng ngçng. Qu¶ cÇu bay vÌo tõ ch©n b¹n nµy sang ch©n b¹n kh¸c. Mçi lÇn ch¹m xuèng mu bµn ch©n cña c¸c b¹n lµ qu¶ cÇu kªu lªn “tanh t¸ch” nghe thËt vui tai.Bài 3 SGK/ 47: THẢO LUẬN NHÓM:	Hãy đọc kĩ đoạn văn “Biển đẹp” và rút lại thành một dàn ý.II- LUYỆN TẬPDÀN ÝMở bài: Tên văn bản “Biển đẹp”Thân bài: Cảnh đẹp của biển ở nhiều thời điểm khác nhau:	+ Buổi sáng.	+ Buổi trưa	+ Buổi chiều	+ Ngày mưa rào	+ Ngày nắng sớm.- Kết bài: Nêu nhận xét và suy nghĩ về sự thay đổi cảnh sắc của biển.	Hướng dẫn học sinh tự học bài ở nhà. - Học thuộc phần ghi nhớ. - Hoàn thiện bài tập số 3 SGK. - Viết bài văn tả cảnh Hà Nội trong những ngày tháng 4.