Giáo án Khoa học tự nhiên Lớp 7 - Bài 13: Độ to và độ cao của âm

BÀI 13: ĐỘ TO VÀ ĐỘ CAO CỦA ÂM
(Thời gian thực hiện: 2 tiết)
I. Mục tiêu
1. Năng lực
- Năng lực chung: 
Tự chủ và tự học: Tích cực tham gia các hoạt động thí nghiệm. Chủ động thực hiện các nhiệm vụ học tập được giao.
Giao tiếp và hợp tác: Làm việc nhóm hiệu quả theo sự phân công của GV, đảm bảo mỗi HS đểu có cơ hội tham gia thực hành và trình bày báo cáo trước lớp.
Giải quyết vấn đề và sáng tạo: Đề xuất được cách giải thích ngắn gọn, chính xác cho những tình huống được nêu trong bài.
- Năng lực khoa học tự nhiên
Nhận thức khoa học tự nhiên: Từ hình ảnh hoặc đồ thị xác định được biên độ và tần số của sóng âm. Nêu được đơn vị của tần số là hertz (Hz).
-Tìm hiểu tự nhiên: Tiến hành được thí nghiệm chứng tỏ được độ to của âm liên quan đến biên độ âm và độ cao của âm liên hệ với tần số âm.
-Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Giải thích được cách người nghệ sĩ tạo ra âm to/ âm nhỏ, âm trầm/ âm bổng khi sử dụng nhạc cụ.
2. Phẩm chất
-Tích cực tham gia hoạt động nhóm phù hợp với khả năng của bản thân.
Cẩn thận và thực hiện an toàn trong quá trình làm thí nghiệm.
Có niềm say mê, hứng thú với việc khám phá và học tập khoa học tự nhiên.
Có niềm say mê âm nhạc và hứng thú tự chế những nhạc cụ đơn giản.
Dựa vào mục tiêu của bài học và nội dung các hoạt động của SGK, GV lựa chọn phương pháp và kĩ thuật dạy học phù hợp để tổ chức các hoạt động học tập một cách hiệu quả và tạo hứng thú cho HS trong quá trình tiếp nhận kiên thức, hình thành và phát triển nang lực, phẩm chất liên quan đến bài học.
II. Thiết bị dạy học và học liệu
- Clip (ghép ảnh) giới thiệu về các vật phát ra âm thanh
- Máy chiếu, laptop
- Giấy A3, bút dạ nhiều màu
- Phiếu học tập
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
NHÓM: ..
Các vật phát ra âm trầm bổng, to nhỏ
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
NHÓM: 
Gảy dây chun
Biên độ dao động của dây chun (lớn/nhỏ)
Âm phát ra (To/Nhỏ)
Nhẹ
Mạnh
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3
NHÓM: 
Con lắc
Số dao động trong 10 giây
Số dao động trong 1 giây
 III. Tiến trình dạy học
A. Khởi động 
Hoạt động 1: Khởi động
a. Mục tiêu: tạo ra cho học sinh hứng thú để học sinh bày tỏ được quan điểm cá nhân trong thực tế có nhiều vật phát ra âm thanh.
b. Nội dung: GV tổ chức cho học sinh xem ảnh giới thiệu về các vật có tể tạo ra âm thanh, Hs xem clip và hoàn thành nội dung phiếu học tập
c. Sản phẩm: phiếu học tập số 1
d. Tổ chức thực hiện
Hoạt động của GV
Hoạt động của học sinh
- Thông báo luật chơi: Quan sát ảnh để trả lời câu hỏi. Cuối buổi học, các nhóm đánh giá lẫn nhau cho điểm từng nhóm
- Ghi nhớ luật chơi
- Giao nhiệm vụ: 
+ Quan sát hình ảnh để đưa ra nhận định nhanh về các vật phát ra âm thanh, Khi nào phát ra âm trầm âm bổng, to nhỏ? 
+ Thời gian hoàn thành nhiệm vụ là đúng 1 phút sau khi kết thúc 
- Nhận nhiệm vụ
- Hướng dẫn học sinh thực hiện nhiệm vụ:
+ Chiếu clip để học sinh quan sát, hỗ trợ khi cần thiết
- Thực hiện nhiệm vụ hoàn thành 
- Chốt lại và đặt vấn đề vào bài: khi vật phát ra âm thanh thì các vật đề dao động và âm thanh thì truyền được trong môi trường rắn, lỏng, khí nhưng âm thanh khi phát ra có lúc trầm ,lúc bổng, lúc to lúc nhỏ, tại sao? Thì bài học hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu?
- Chuẩn bị sách vở học bài
B. Hình hành kiến thức mới
Hoạt động 2: Tìm hiểu về biên độ dao động.
a. Mục tiêu: HS xác định được biên độ của một vật dao động và biên độ của tín hiệu sóng âm trên màn hình dao động kí.
b. Nội dung: GV sử dụng tranh ảnh hoặc dụng cụ thực tế giúp HS tiếp cận khái niệm biên độ dao động của một vật dao động. Sau đó, GV sử dụng tranh ảnh hoặc dao động kí để nêu khái niệm biên độ của dao động âm trên màn hình dao động kí
c. Sản phẩm: phiếu học tập của học sinh và câu trả lời
d. Tổ chức thực hiện
Hoạt động của GV
Hoạt động của học sinh
- Giao nhiệm vụ: Quan sát hình ảnh 13.1 đến hình 13.2 SGK cho biết thế nào là biên độ dao động. dao động kí
- Nhận nhiệm vụ
- Hướng dẫn học sinh thực hiện nhiệm vụ:
+ Mỗi bàn có 2 bạn sẽ ghép thành 1 cặp đôi, thảo luận và hoàn thành câu trả lời. Sau khi thảo luận xong, nhóm nào xung phong trình bày có chất lượng tốt sẽ được tặng điểm
- Thực hiện nhiệm vụ thảo luận đôi 
- Báo cáo kết quả: 
+ Chọn 1 cặp đôi lên bảng trình bày kết quả
+ Mời nhóm khác nhận xét
+ GV nhận xét sau khi các nhóm đã có ý kiến nhận xét bổ sung
- Nhóm được chọn trình bày kết quả
- Nhóm khác nhận xét
- Tổng kết
+ Tổng hợp để đi đến kết luận về biên độ dao động.
+ Yêu cầu học sinh chốt lại kết luận về biên độ dao động.
à Biên độ dao động là độ lệch lớn nhất của vật dao động so với vị trí cân bằng của nó
Âm nghe được càng to khi biên độ âm càng lớn.
- Kết luận về biên độ dao động.
- Ghi kết luận vào vở 
Hoạt động 3: Tìm hiểu mối liên hệ giữa độ to của âm và biên độ âm
a. Mục tiêu: HS thực hiện thí nghiệm 1 và 2, trực tiếp trải nghiệm, từ đó rút ra mói liên hệ giữa độ to của âm với biên độ âm.
b. Nội dung: chia lớp thành các nhóm, giao nhiệm vụ cho các nhóm lẩn lượt tiến hành thí nghiệm 1 và 2, thảo luận và trả lời các câu hỏi 1,2,3.
c. Sản phẩm: Thực hành thí nghiêm
d. Tổ chức thực hiện
Hoạt động của GV
Hoạt động của học sinh
- Giao nhiệm vụ: 
- GV yêu cầu HS quan sát hành động của GV khi tiến hành thí nghiệm với dây chun, âm thoa, trả lời các câu hỏi:
(?)Mối liên hệ giũa độ to của âm phát ra và biên độ dao động của dây chun?
(?)So sánh độ to của âm nghe được trong 3 trường hợp?
(?)So sánh biên độ dao động trên âm trên màn hình trong 3 trường hợp?
(?)Mối liên hệ giữa độ to của âm nghe được và biên độ dao động của song âm?
- GV yêu cầu HS đọc SGK và quan sát TN thảo luận nhóm hoàn thành Phiếu học tập số 2.
- Nhận nhiệm vụ
- Hướng dẫn học sinh thực hiện nhiệm vụ: 
+ GV quan sát, hỗ trợ khi cần thiết
+ Cá nhân HS suy nghĩ trả lời.
+ HS suy nghĩ thảo luận nhóm hoàn thành phiếu học tập số 2
- Phân công nhiệm vụ các thành viên trong nhóm, tiến hành thực hiện nhiệm vụ
- Cá nhân HS trả lời câu hỏi.
- Báo cáo kết quả: 
GV gọi một số HS trả lời câu hỏi của gv, HS khác nhận xét và chốt kiến thức.
- Yêu cầu một HS lên trình bày phiếu học tập của nhóm mình, các nhóm khác nhận xét, bổ sung 
- Nhóm được chọn trình bày kết quả
- Nhóm khác nhận xét
- Tổng kết: Yêu cầu học sinh kết luận về mối liên hệ giữa độ to của âm và biên độ âm
à Âm nghe được càng to khi biên độ âm cang lớn.
- Kết luận về mối liên hệ giữa độ to của âm và biên độ âm 
- Ghi kết luận vào vở
Tiết 2
Hoạt động 4: Tim hiểu về tần số
a. Mục tiêu: Thông qua tranh ảnh hoặc tư liệu điện tử, GV hướng dẫn để HS hiểu được mức độ nhanh hay chậm của một vật dao động , xác định được tần số dao động.
b. Nội dung: HS tìm hiểu khái niệm tẩn số và đơn vị hertz (Hz), sau đó dùng câu hỏi luyện tập để kiểm tra mức hiểu của HS. Tiếp theo, GV dùng dao động kí hoặc tư liệu điện tử hướng dẫn HS phân biệt sóng âm có tẩn só cao với sóng âm có tần số thấp dựa vào đồ thị dao động của chúng.
c. Sản phẩm: trả lời câu hỏi và hoàn thành phiếu học tập
d. Tổ chức thực hiện
Hoạt động của GV
Hoạt động của học sinh
- Giao nhiệm vụ: 
HS thực hành thí nghiệm. Hoàn thành phiếu học tập.
Thực hiện lần lượt đếm số giao động trong 1 giây trong 2 trường hợp 
Người ta dựa vào số dao động mà vật thực hiện trong một giây để biết một vật dao động nhanh hay chậm
Số dao động mà vật thực hiện trong một giây được gọi gì?
Vật dao động nhanh thì tần số như thế nào và ngược lại
- Nhận nhiệm vụ
- Hướng dẫn học sinh thực hiện nhiệm vụ: HS làm thí nghiệm, thảo luận nhóm đôi, sau đó trả lời câu hỏi vào phiếu học tập
+ GV quan sát, hỗ trợ khi cần thiết
- Phân công nhiệm vụ các thành viên trong nhóm, tiến hành thực hiện nhiệm vụ
- Báo cáo kết quả: 
Chọn 1 nhóm lên bảng trình bày kết quả.
- Mời nhóm khác nhận xét.
- GV nhận xét khi các nhóm đã có ý kiến bổ sung 
- Nhóm được chọn trình bày kết quả
- Nhóm khác nhận xét
- Tổng kết: Yêu cầu học sinh kết luận về tần số, đơn vị cuả tần số.
à Tần số là số dao động của vật thực hiện được trong 1 giây.
 Đơn vị của tần số là Héc (Hz). 
- Kết luận về tần số, đơn vị cuả tần số 
- Ghi kết luận vào vở
Hoạt động 5: Tìm hiểu mối liên hệ giữa độ cao và tần số âm
a) Mục tiêu: Từ thí nghiệm 3, GV hướng dẫn HS thảo luận, rút ra mối liên hệ giữa độ cao của âm và tần số âm. 
b) Nội dung: giao nhiệm vụ cho các nhóm lẩn lượt tiên hành thí nghiệm 3, thảo luận câu hỏi 4, thực hiện theo yêu cẩu câu hỏi vận dụng 
c) Sản phẩm: Thực hành thí nghiệm và trả lời câu hỏi
d) Tổ chức thực hiện:
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Giao nhiệm vụ: HS thực hành thí nghiệm. và trả lời các câu hỏi.
Âm thanh phát ra bởi âm thoa nào nghe bổng hơn?
Từ đồ thị dao động âm trên màn hình dao động kí, sóng âm của âm thoa nào phát ra có tẩn số lớn hơn?
Có nhận xét gì vể mối liên hệ giữa độ cao của âm với tẩn số âm?
HS nhận nhiệm vụ.
Hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ: HS quan sát thí nghiệm, thảo luận nhóm đôi, sau đó trả lời câu hỏi 
HS thực hiện nhiệm vụ: 
Báo cáo kết quả: 
- Đại diện nhóm trình bày kết quả.
- Mời nhóm khác nhận xét.
- GV nhận xét khi các nhóm đã có ý kiến bổ sung.
- Nhóm được chọn trình bày kết quả ở phiếu học tập.
- Nhóm khác nhận xét phần trình bày của nhóm bạn.
 Đánh giá/ nhận xét: 
GV nhận xét HS trả lời tốt.
Nhận xét cách thực hành các bước làm thí nghiệm
HS nhận xét câu trả lời của bạn, bổ sung nếu có.
Tổng kết: Chốt lại kiến thức :
- Âm phát ra càng cao (càng bổng) khi tần số âm càng lớn
Âm phát ra càng thấp (càng trầm) khi tần số âm càng nhỏ
Ghi bài vào vở
Hoạt động 6: Luyện tập
a. Mục tiêu: tạo ra cho học sinh hứng thú học sinh vận dụng kiến thức đã học trả lời các câu hỏi thực tế
b. Nội dung: Tro
c. Sản phẩm: trả lời câu hỏi 
d. Tổ chức thực hiện
Hoạt động của GV
Hoạt động của học sinh
- Thông báo luật chơi: Quan sát câu hỏi. Vận dụng kiến thức đã học để trả lời
- Ghi nhớ luật chơi
- Giao nhiệm vụ: 
Quan sát câu hỏi để trả lời
- Nhận nhiệm vụ
- Hướng dẫn học sinh thực hiện nhiệm vụ:
+ Chiếu câu hỏi để học sinh quan sát, hỗ trợ khi cần thiết
- Thực hiện nhiệm vụ hoàn thành 
- Báo cáo kết quải: HS trả lời câu hỏi
- học sinh nhận xét
Hoạt động 7: Vận dụng
a. Mục tiêu: học sinh vận dụng kiến thức đã học trả lời các câu hỏi thực tế
b. Nội dung: có thể làm một số thí nghiệm về vật phát ra âm thanh
c. Sản phẩm: trả lời câu hỏi 
d. Tổ chức thực hiện
Hoạt động của GV
Hoạt động của học sinh
- Giao nhiệm vụ: 
Làm bài tập trong SGK
Loài muỗi và ruồi đen thường phát ra âm thanh khi bay. Âm thanh phát ra khi bay của muỗi hay ruồi đen nghe bổng hơn? Vì sao
Để thay đổi độ to cuả tiếng đàn, người nghệ sĩ chơi đàn guitar thường thực hiện các thao tác nào? Giải thích
Em hãy tạo ra âm thanh từ 1 cái thước thép, lần lượt thay đổi độ dài phần tự do của thước và lắng nghe âm thanh phát ra của chúng. Độ cao của âm phát ra liên hệ như thế nào với độ dài phần do của thước?
- Nhận nhiệm vụ
- Hướng dẫn học sinh thực hiện nhiệm vụ: 
+ Thực hiện tại nhà, GV đưa ra hướng dẫn cần thiết
- Thực hiện nhiệm vụ ở nhà
- Báo cáo kết quả: 
+ Tiết học tiếp theo nộp bài tập cho GV
- Theo dõi đánh giá của giáo viên
C. Dặn dò
- Học sinh làm bài tập SGK, SBT
- Chuẩn bị bài mới trước khi lên lớp
D. Kiểm tra đánh giá thường xuyên
- Kết thúc bài học, Gv cho học sinh tự đánh giá theo bảng sau
Họ và tên học sinh
Các tiêu chí
Tốt
Khá
TB
Chưa đạt
Chuẩn bị bài trước khi đến lớp
Tham gia hoạt động nhóm theo yêu cầu của GV
Nêu được khái niệm khoa học tự nhiên
Nêu được vai trò của khoa học tự nhiên